آرامگاه عارف شهیر بایزید بسطامی در شمال آرامگاه امامزاده محمد (ع) (نوه امام جعفر صادق (ع))، در شهر بسطام، واقع در 6 کیلومتری شمال شهر شاهرود، در استان سمنان واقع است.

ساخت مجموعه بایزید بسطامی در زمان سلجوقیان شروع و در دوره غازان خان و اولجایتو (سلطان محمد خدابنده، تنها سلطان مغول که مسلمان شده بود) کامل شد. سلطان محمد خدابنده سالها در بسطام حکومت کرد و از خود آثار و ابنیه فراوانی بجای گذاشت که مهم ترین آن ها عبارتند از: مسجد جامع، برج کاشانه، گنبد غازان خان، صومعه بایزید، مسجد اول و دوم، ایوان جنوبی و غربی در زمان غازان خان و بناهایی مانند منار سلجوقی، حمام و تکیه دولت و آب انبارهای قدیمی که در عهد صفویه ساخته شده اند.

وجود همه ابنیه ها و تپه های تاریخی همچون سنگ چخماق که به دوره سوم میلادی میرسد، بسطام را بزرگ ترین میراث دار منطقه معرفی می کند.

بنابر روایاتی، جد بایزید بسطامی، زرتشتی و پدرش یکی از بزرگان بسطام بود. عشق عرفانی نزد بایزید جایگاهی ویژه داشت. بایزید که بنای کارش بر مراقبت نفس بود، در تصوف ایرانی مقامی بلند دارد. تا آنجا که لقب ((سلطان العارفین)) را برازنده اش دانسته اند. مجموعه آرامگاه بایزید در مرکز بسطام دارای مسجد، بقعه، گنبد، مناره، ایوان، دالان، رواق و صحن از دوران سلجوقی، ایلخانی، تیموری، صفوی و قاجار است. مزار بایزید بیرون از این فضاها، در گوشه ای از صحن، اشاره به ساده زیستی و پرهیز او دارد. چله خانه کنار آن گویا مکان نیایش او بوده است. بایزید نامدار با رفتار و گفتار خود بر اهل حق اثر گذاشته و سخنانش بیش از همه در کتاب های صوفیان به ویژه آثار عطار و مولانا جلوه گر است.

منطقه بسطام و شاهرود به جهت برخورداری از آرامگاه سلطان العارفین بایزید بسطامی، شیخ ابوالحسن خرقانی، شیخ عماد الدین و شیخ جلال الدین به ((مهد عرفان)) نیز مشهور است.

صومعه بایزید شامل بنای آجری گنبد دار مخروطی شکل، ایوان بلند، مناره سنگی، مقبره بایزید و آرامگاه امیر افغان است. در بالای محراب کتیبه ای به خط ثلث گچبری شده، علاوه بر قبر بایزید و قبور متعدد دیگر جنب چهار طاقی بنا شده است که متعلق به آرامگاه امیر افغانی می باشد. بر روی سنگ قبر امیر افغانی اشعاری به خط نستعلیق نقش شده است.

مسجد جامع در جنوب شرقی آرامگاه واقع شده و به برج بلند ترک داری به نام کاشانه تکیه دارد. برج کاشانه دارای اسلوب معماری خاص است. بدنه برج دارای ترکهای آجری تیز و دو کتیبه به خط کوفی آجری برجسته می باشد و بر فراز برج گنبد آجری قرار گرفته است. در کتیبه گچبری درون آن نام الجایتو و تاریخ 723 هجری قمری ثبت شده است. در کتیبه آجری با خط کوفی نام سلطان محمد اولجایتو باقی است. در کلیه این بنا گچبری های ممتاز با خطوط خوش به یادگار مانده است. در پشت برج کاشانه محوطه روبازی قرار دارد که به نام مصلی خوانده می شود. در این بنا محراب گچبری بسیار زیبایی مربوط به سال 706 هجری قمری باقی مانده است.

شهر بسطام در زمان سلطنت ساسانیان و پادشاهی خسروپرویز بنا نهاده شد یا آنکه از نو بنیاد نهاده شد. در آغاز قرن هفتم هجری قمری، حمله مغول این شهر را ویران کرد و در اواخر دوره مغول، مدتی مرکز حکومت طغا تیمورخان شد.

آب و هوای خوب بسطام به خاطر قرار گرفتن در دامنه پر برکت شاهوار که مرز بین گرگان زمین و شاهرود است، می باشد. شاهوار بلند ترین قله شمال شرق که با ارتفاع حدود 4000 متر با دامنه های پر از برف گسترانیده شده است. قندیل های یخی در منطقه آب اوستا در روستای ((ابرسج)) یکی از زیباترین چشم اندازهای دامنه قله شاهوار به شمار می رود.

پیشنهاد می شود در سفر به استان سمنان و شهرستان شاهرود از آرامگاه بایزید بسطامی و جاذبه های تاریخی شهر بسطام نیز دیدن نمایید. در سفر به این منطقه می توانید از سایر جاذبه های طبیعی و تاریخی از جمله جنگل ابر، آبشار مجن (تنگ داستان)، آرامگاه ابوالحسن خرقانی، جاذبه های شهر شاهرود و کاروانسراهای راه ابریشم نیز بازدید نمایید.

 

منابع:

  • سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به آرامگاه بایزید بسطامی و شهر بسطام
  • کتاب شناخت شهر های ایران، نوشته عبدالحسین سعیدیان، انتشارات علم و زندگی، چاپ دوم سال 1383، شابک: 9649005285
  • کتاب سرزمین و مردم ایران، نوشته عبدالحسین سعیدیان، انتشارات علم و زندگی، چاپ دوم سال 1383، شابک: 9649005277
  • کتاب سمنان نگین راه ابریشم، نوشته دکتر آزیتا رجبی، انتشارات هنر سرای گویا، چاپ اول سال 1386، شابک: 9789648741124
  • کتاب شاهرود بهشت کویر، نوشته حسن شهنما، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول سال 1389، شابک: 9789647637725
  • فصلنامه میراث و گردشگری گیلگمش، آبان 96

قدرت گرفته از CComment