تپه های شهر باستانی چغامیش در جنوب غربی ایران، استان خوزستان، شهرستان دزفول، نزدیک روستای اسلام آباد (شاه آباد) و قلعه خلیل، محوطه باستانی جندی شاپور و آرامگاه یعقوب لیث صفاری، در جنوب شرق دزفول و در مسیر دزفول به سمت شوشتر، به فاصله 9 کیلومتر از جاده اصلی، 15 کیلومتری دزفول و 35 کیلومتری شوشتر واقع اند.

چغامیش شهری از پیش از اختراع خط است و قدمت آن به حدود پنج هزار سال پیش از میلاد می رسد که تا دوران هخامنشیان ادامه داشته و آثاری از دوره های مختلف در آن کشف شده است. چغامیش را باید اولین مرکز خط و کتاب در ایران دانست. این تپه های ارزشمند که گنجینه تمدن های بسیار است به شماره 487 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند. قدیمی ترین سند تاریخ موسیقی جهان و قدیمی ترین سند دریانوردی جهان از تپه های چغامیش کشف شده اند.

در تپه های چغامیش دزفول بقایای معماری و هم نقوشی از معبد باقی مانده است. زمانی که شوش روستای کوچکی بوده، چغامیش مرکزی با اهمیت بوده که حتی دیوار دفاعی نیز داشته است. پراکندگی وسیع میخ های سفالی در سطح محوطه و نیز لایه های آن، وجود بناهای آن، وجود بناهای عمومی (معابد) در چغامیش را به اثبات می رساند.

کاوشگران چغامیش بر پایه وجود دیواره ای سترگ خشتی، درست در زیر دیوارهای ایلامی، احتمال وجود صفه ای برای معبد دوره آغاز نگارش، در بخش پشته بلند را دور از ذهن ندانسته اند. ضمن اینکه از این دوره، مهر و اثر مهرهای فراوانی به دست آمده که در بسیاری از آن ها، هنرمندان چغامیشی جزییات ساختمان معابد دوره آغاز نگارش را به تصویر کشیده اند.

گرچه امروزه در تپه های چغامیش جاذبه بصری قابل ملاحظه ای یافت نمی شود و تنها چند تپه باستانی، چند حفاری باستان شناسی و مقدار قابل توجهی سفال و آجر شکسته از دوران باستان به چشم می خورد. ولی این تپه ها جزو اولین نقاط تمدن بشری می باشند و از این جهت دارای اهمیت ملی و جهانی قابل توجهی هستند. با توجه به اینکه تنها از حفاری باستان شناسی چند نقطه از این تپه های باستانی مقدار قابل توجهی از اسناد تمدنی کشف شده است، لازم است این منطقه به طور کامل مورد کاوش باستان شناسی قرار گیرد.

پیشنهاد می شود در سفر به استان خوزستان و در مسیر دزفول به شوشتر از تپه های چغامیش مربوط به دوران ماقبل تاریخ دیدن نموده و با تاریخ آن بیشتر آشنا شوید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به تپه های چغامیش دزفول
• کتاب معماری ایران و جهان، نوشته دکتر رضا نوری شادمهانی، انتشارات مهکامه، چاپ هشتم آذر 1398، شابک: 9786007127070
• کتاب ایران شناسی 8 جاذبه های خوزستان، نوشته س. صداقت، انتشارات 360، چاپ اول 1397، شابک: 9786008320814
• بروشور ویژگی های ملی و جهانی دزفول شهری از سپیده دم تاریخ، نوشته محمد آذرکیش، معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری دزفول و انجمن دژ پارس