گور دخمه های بندر سیراف در 2.5 کیلومتری غرب بندر طاهری در بخش مرکزی شهرستان کنگان استان بوشهر، به فاصله 240 کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر، 25 کیلومتری جنوب شرقی بندر کنگان، در حاشیه شمالی خلیج فارس، به مختصات E52, 21 و N27, 40 و ارتفاع 10 متر از سطح دریا واقع اند.

وجه تسمیه سیراف با توجه به سابقه تاریخی آن و کشفیات باستان شناسان که قدمت این بندر را به دوره ساسانی می رساند، به اردشیر بابکان نسبت داده شده است. بر مبنای این نظریه اسم اولیه آن اردشیر آب بوده که در طول تاریخ به سیراف تبدیل شده است. به استناد افسانه های ایرانی هنگامی که کیکاووس می خواست به آسمان صعود کند، در این محل به زمین افتاد و از ساکنین تقاضای آب و شیر کرد و به همین مناسبت آن را شیراب خواندند که به مرور زمان مبدل به سیراف شد. کشف دخمه های ساروجی و استودان هایی که در دامنه کوهستانی مشرف بر شهر قرار گرفته و راه سنگ فرش ساسانی که از فیروز آباد تا سیراف ادامه داشته، پایه گذاری این بندر را در دوره ساسانیان یا پیشتر به اثبات می رساند. ولی ترقی، شکوه و جلال این بندر در قرون اولیه اسلامی به وجود آمد و به روزگار دیلمیان به سبب قدرت سیاسی، اقتصادی و نظامی آنان بزرگترین بندر خلیج فارس بود و محل صادرات و واردات خلیج فارس بخصوص با هند و بندر کانتون پین به شمار می آمد. بندر سیراف تا قرن چهارم هجری قمری فعال و در اوج شکوفایی بوده است. علت تخریب آن را زلزله می دانند.

در زمان استخری و مقدسی سیراف بزرگترین بندر ایران در خلیج فارس بوده و تمام کالاهایی که از طریق دریا به ایران وارد می شد در آن بندر توزیع می گردید. تشکیل مرکز بازرگانی در جزیره کیش باعث رکود تجارت در سیراف شد. سیراف دارای بندرگاه نبود و به همین علت کشتی ها در 12 کیلومتری ساحل لنگر می انداختند. تجارت آن بویژه صید مروارید و ورود ادویه، عود، عنبر، جواهر، عاج، آبنوس، فلفل و صندل از هند بود. اهالی شهر سیراف به واسطه مرکزیت تجارت، توانگر و ثروتمند بوده اند.

آنچه امروز از سیراف بازمانده، حفره های سنگی کنده شده بر شیب تپه های سنگی است که گویا بعد از اسلام به عنوان قبر نیز استفاده شده است. همینطور سنگ چین ها، چاه ها، سنگ فرش ها و غارهایی شبیه آتشگاه در دل کوه بجا مانده است.

مورخین و باستان شناسان بزرگی چون استخری، لوئی واندربرگ، اورل استاین و وایت هاوس درباره این بندر گزارش های تاریخی و پژوهشی انتشار داده اند. سیراف از شرق و شمال شرقی به کوه هفتچه و تنگ لور محدود می شود. آب و هوای آن گرم و مرطوب با زمستان های معتدل و تابستان های گرم است.

قلعه ساسانی شیلاو، قبور سنگی، مسجد امام حسن بصری، بازار، چاه های سنگی، منازل مسکونی تاریخی، کوره های سفال سازی، آرامگاه ابن سیبویه، مسجد جامع سیراف و عمارت شیخ جبار منصوری از آثار به جا مانده در بندر سیراف هستند. برخی از این آثار مانند آرامگاه سیبویه، قبور صخره ای و مسجد جامع سیراف در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده اند.

زمانی که یاقوت حموی در اوایل قرن هفتم هجری از سیراف دیدن کرده، تنها مسجد آن با ستون های از چوب ساج بر پا بوده و بقایای عمارتی در سمت ساحل وجود داشته است و لیکن فاقد محل هایی برای پهلو گرفتن کشتی ها بوده است. بنا به گفته همین نویسنده در زمان وی اهالی محل آنجا را شیلاوی می گفته اند.

مصالح بکار رفته در ساخت خانه های سنتی بندر طاهری شامل خشت، گل، چوب و سرشاخه درختان است. اکثر خانه ها در یک طبقه با حیاط های وسیع ساخته شده اند. سقف خانه ها مسطح است و با چوب چندل و اندود کاهگل پوشیده شده است. در اغلب خانه ها مکانی برای نگهداری دام، انبار غله و علوفه و همچنین مکانی برای نگهداری ابزارآلات صیادی وجود دارد.

ساحل ماسه ای-مرجانی حدود 8 کیلومتری شرق بندر سیراف، تفرجگاه بنو، قلعه منصوری، گور دخمه ها، خرابه های شهر تاریخی سیراف در دره سیلو، آرامگاه ابن سیبویه، مسجد جامع سیراف، بقایای آتشکده ساسانی و موزه سیراف جاذبه های گردشگری عمده بندر سیراف (طاهری) می باشند.

گلابتون دوزی، منجوق دوزی و تولید اشیای تزیینی مانند آویزهای حلزونی، اشکال و احجام هندسی، ظروف صدفی، تزیینات آکواریومی، سبدهای حصیری، کفشک (دمپایی حصیری)، لیف، صنایع دستی چوبی (تهیه شده از چوب های جنگلی خاص مناطق جنوب) عمده صنایع دستی سیراف می باشند. ماهی، میگو و خرما نیز معروف ترین سوغات بندر سیراف هستند. قلیه ماهی، ماهی سرخ کرده و میگو پلو از انواع غذاهای محلی خوش طعم سیراف هستند.

پیشنهاد می شود در سفر به نوار ساحلی خلیج فارس و استان بوشهر، حتما از گوردخمه های بندر تاریخی سیراف بازدید نموده و از سوغات، صنایع دستی و غذاهای محلی این منطقه بهره مند گردید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به بندر سیراف (بندر طاهری)
• کتاب شهرهای ایران، نوشته عبدالحسین سعیدیان، انتشارات علم و زندگی، چاپ دوم سال 1383، شابک: 9649005285
• کتاب کلیات جغرافیای طبیعی و تاریخی ایران، نوشته دکتر عزیزالله بیات، انتشارات امیر کبیر، چاپ ششم سال 1393، شابک: 9789640000779
• کتاب آشنایی با جاذبه های گردشگری ایران، نوشته دکتر حسین یاوری و معصومه ظفری، انتشارات آذر، چاپ اول سال 1391، شابک: 9789647901949
• کتاب راهنمای گردشگری روستاهای ایران 5 استان های فارس، خوزستان، هرمزگان، بوشهر و کهکیلویه و بویراحمد، نوشته حسن زنده دل، انتشارات ایرانگردان، چاپ سال 1386، شابک: 9789646635807
• کتابچه جاذبه های گردشگری و میراث فرهنگی استان بوشهر، روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر، سال 1391