گنبد قابوس که بعنوان چهاردهمین اثر ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، در شمال شهر گنبد کاووس، فاصله 3 کیلومتری شهر قدیم جرجان، مرکز حکومت آل زیار، در استان گلستان و در شمال شرق ایران واقع است.

یکی از بی نظیرترین یادمان های معماری ایران در دوره اسلامی برج گنبد قابوس ابن وشمگیر است. این برج که بلند ترین گنبد آجری جهان است، به سال 397 هجری برای آرامگاه شمس المعالی قابوس ابن وشمگیر، حاکم زیاران و ادیب آن زمان، بر روی تپه ای به ارتفاع 15 متر ساخته شده است. ارتفاع برج 55 متر است که با احتساب بلندی تپه 70 متر از سطح زمین بلندی دارد.

این بنا گواهی بر تبادلات فرهنگی عشایر آسیای مرکزی و تمدن باستانی ایران است. این برج تنها اثر باقی مانده از جرجان، مرکز پیشین هنر و دانش است که در خلال هجوم مغول در قرن های چهاردهم و پانزدهم میلادی نابود شد. گنبد قابوس نمونه ای برجسته و نوآورانه از معماری اسلامی بوده که بناهای مذهبی در ایران، آناتولی و آسیای مرکزی را تحت تاثیر قرار داده است. در ساخت این بنا از آجر پخته مات استفاده شده است. فرم هندسی گنبد استوانه ای است که به تدریج از 17 متر به 15.5 متر باریک می شود و در بالای آن گنبدی مخروطی از جنس آجر قرار گرفته است. این فرم نشان دهنده توسعه ریاضیات و علوم در جهان اسلام در اواخر هزاره اول بعد از میلاد است.

چنانچه در نقطه مشخص شده ای در مقابل برج ایستاده و شروع به صحبت نمایید، انعکاس خاصی از صدای خود را دریافت خواهید نمود.

توصیه می شود در سفر به منطقه شمال شرقی ایران حتما از این بنای باشکوه دیدن فرمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتیهای ایران به گنبد قابوس
• راهنمای ایران سفر، استان گلستان، پدید آورنده: سید محمد حسین لاجوردی، نشر بافرزانگان، سال 1392
• بروشور جاذبه های گردشگری استان گلستان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
• کتاب شناسایی مسیرهای گردشگری با رویکرد میراث جهانی ثبت شده ایران توسط سازمان یونسکو، ترجمه و تالیف آرش نورآقایی و سارا سادات مکیان، چاپ اول 1394، انتشارات مهکامه، شابک: 9786007127452