دریاچه های آب شیرین تار و هویر (ممج) در استان تهران، شهرستان دماوند، به فاصله 75 کیلومتری شرق تهران و 30 کیلومتری شرق شهر دماوند، بین کوه های سیاه چال و شاه نشین در شمال و کوه زرین در جنوب به موقعیت جغرافیایی E52, 03 تا E52, 04 و N35, 43 تا N35, 44 در ارتفاع 3230 متر از سطح دریا قرار دارند.

دریاچه های تار و هویر در نزدیکی هم قرار دارند و فاصله آن ها از یکدیگر حدود 500 متر است. دریاچه های تار و هویر جمعا حدود هفتاد هکتار وسعت دارند. طول دریاچه تار حدود 3100 متر و میانگین پهنای آن 400 متر است. میانگین عمق دریاچه تار دوازده تا پانزده متر و عمیق ترین قسمت آن 30 متر است. طول دریاچه هویر حدود 900 متر و میانگین عرض آن 150 متر است. هویر عمق کمتری از دریاچه تار دارد.

دریاچه های تار و هویر در یک گودال باریک در دل کوه های البرز مرکزی قرار گرفته اند. علت اصلی به وجود آمدن این فرونشست گسل مشاء-فشم است. این گسل به طول چهارصد کیلومتر ادامه دارد و یکی از گسل های اصلی ایران محسوب می شود. حرکات این گسل و ریزش های ناشی از آن در دوران چهارم زمین شناسی سبب رانش بخشی از کوه زرین (در جنوب دریاچه) شده است. توده فرو ریخته، مانند سدی طبیعی، سبب بسته شدن مسیر آب راهه این ناحیه و به وجود آمدن دریاچه شده است. این توده فرو ریخته، پشته ای به ارتفاع بیش از 50 متر در شرق دریاچه هویر و غرب دریاچه تار بوجود آورده و همین ارتفاع سبب شده است به غیر از مواقع پر آبی و سیلاب، آب این دریاچه سرریز نشود.

حوضه آبگیر دریاچه های تار و هویر دامنه جنوبی کوه قره داغ به ارتفاع 4080 متر است. این کوه از جنس آهکی و دارای درز و شکاف های فراوان است و چشمه های بسیاری از آن سرچشمه می گیرند. آب راهه های فصلی این چشمه ها منبع اصلی آب دریاچه هاست. همچنین قسمتی از آب چشمه های کوه های سیاه چال و شاه نشین از سمت شمالی و آب راهه های فصلی که از کوه زرین در جنوب سرچشمه می گیرد، وارد دریاچه های تار و هویر می شود و بخشی دیگر آن آب رود تار و رود هویر را تامین می کند. سرریز دریاچه ها نیز در زمان های سیلابی به رودهای تار و هویر می ریزد. سطح آب دریاچه ها در فصل های گوناگون سال متغیر است و بر اساس میزان آب دریافتی تفاوت می کند. آب دریاچه ها در زمستان یخ می بندد و در برخی سال ها یخبندان تا اردیبهشت ماه ادامه می یابد.

دریاچه ها در رشته کوه های البرز مرکزی قرار دارند و گرداگرد آن ها را کوه هایی به ارتفاع 50 تا 500 متر در بر گرفته اند. این منطقه آب و هوایی کوهستانی با زمستان های سرد و تابستان های معتدل دارد و وزش بادهای غربی در تمام طول سال پدیده ای عادی است. کوهنوردی در دو قله جنوبی و شمالی مسلط بر دریاچه امکان یک گردش چهار-پنج ساعته را میسر می کند. از فراز این قله ها چشم اندازهایی جذاب و باصفا نسبت به دریاچه ها وجود دارد.

در اطراف دریاچه هیچگونه پوشش جنگلی و درخت وجود ندارد. خار و خاشاک و گیاهان کوهی نظیر آویشن به طور پراکنده رشد کرده اند. در آب دریاچه ماهی های قزل آلای خال قرمز، قزل آلای رنگین کمان و ماهی زردک و در اطراف دریاچه گونه های جانوری سازگار با شرایط محیطی منطقه زیست می کنند.

دریاچه های تار و هویر در فصل گرم سال پذیرای گردشگران برای گذران اوقات فراغت و استفاده از امکانات تفریحی-آبی است. شنا، قایق رانی و ماهی گیری مهم ترین فعالیت های سرگرم کننده این منطقه می باشند. راه ارتباطی دریاچه ها از طریق دماوند مسیر دامداری هومند آبسرد حدود 20 کیلومتر است و یا از طریق راه شوسه که در کیلومتر 98 جاده تهران- فیروزکوه به نام دلیچائی منشعب می شود و به فاصله 30 کیلومتر طی مسیر به این دو دریاچه می رسد. پیشنهاد می شود در فصل تابستان حداقل یک روز کامل از این جاذبه طبیعی گردشگری بازدید نموده و از آب و هوا و طبیعت آن بهره مند شوید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به دریاچه های تار و هویر
• کتاب دریاچه ها، نوشته دکتر نسرین احمدیان شالچی، انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول 1389، شابک: 9789649714004
• کتاب راهنمای دریاچه های ایران، نوشته حسن زنده دل، نشر ایرانگردان، چاپ اول 1387، شابک: 9789646635456
• کتاب معرفی جاذبه های گردشگری، تاریخی، طبیعی و صنایع دستی شهرستان دماوند، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، بهار 1391
• کتاب سرزمین و مردم ایران، نوشته عبدالحسین سعیدیان، انتشارات علم و زندگی، چاپ دوم 1383، شابک: 9649005277