محوطه شهر باستانی یئری درجوار رودخانه قره سو و شمال قله سبلان در2 کیلومتری شمال غربی روستای پیرازمیان، 7 کیلومتری شمال شرقی لاهرود، از توابع و بخش های روستای ارجق، در شهرستان مشکین شهر استان اردبیل و در شمال غربی ایران است. در 31 کیلومتری شرق مشکین شهر و 65 کیلومتری اردبیل به مختصات E047, 55.529 و N38, 33.015 و ارتفاع حدود 1100 متر از سطح دریا قرار دارد.

محوطه شهر باستانی یئری که با اهمیت ترین سایت باستانی و ماقبل تاریخ شمال غرب ایران است، در سال 1978 میلادی توسط هیات چالز برنی بررسی و شناسایی شد و در سال 1381 جزو آثار ملی ایران ثبت گردید. آثار شهر یئری مربوط به هزاره های اول، دوم و سوم پیش از میلاد و عصر برنز، آهن سفال خاکستری، نخودی و تاریخی قرار می گیرد. لایه های زیرین نیز از تمدن یافت شده که به حدود 8 هزار سال پیش از میلاد باز می گردد. محوطه از چهار قسمت اصلی معبد، قلعه نظامی، قوشاتپه و گورستان عصر آهن تشکیل شده است. این محوطه با وسعتی حدود 400 هکتار شامل موارد زیر است:

• قلعه با منطقه وسیع مسکونی با معماری سنگی و دیوار طویل دفاعی عصر آهن
• معبد برگزاری آیین های مذهبی به نام مکتب اوشاقلاری (سنگ افراشته) عصر آهن 1 و 2
• گورهای باستانی از نوع کلان سنگی (مگالتیک) عصر آهن
• محوطه قوشاتپه گذر نوسنگی به کالکولتیک (مس و سنگ)
• غار باستانی و دروازه قسمت غربی معبد
• رودخانه قره سو
• محوطه قارا کهیل قاباغی دوره برنز (هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد)

اشیای با ارزشی از جمله زیور آلات فلزی و سنگی، ابزار آلات جنگی مفرغی، استخوان و سفال از گورها و محوطه بدست آمده قدمت محوطه را به حدود 6000 سال قبل از میلاد عقب می برد. همچنین در کنار رودخانه قره سو شواهدی از دوره نوسنگی، دوره شکار و استقرارهای موقت از قبیل تصویر ابتدایی از بز وحشی بر روی سنگها و غارهای طبیعی نشانگر سکونت در دوره میان سنگی پیش از کشف سفال در منطقه نیز هست.

محوطه شامل حدود 300 سنگ باستانی است که اغلب به شکل پیکر انسان به شکل مرد و زن، اغلب بدون دهان، دست بر سینه به همراه شمشیر تراشیده شده اند. ارتفاع سنگها از حدود 40 تا 250 سانتیمتر است. در غرب محل تجمع پیکرها غاری قرار دارد که اکوهبل نام دارد. در کنار سنگها قبرستانی متشکل از حدود 450 قبر بزرگ به ابعاد از 3.2 متر تا 8.2 متر که مردگان به صورت گروهی در آنها دفن می شده اند قرار دارد. به همراه مردگان وسایل سفال و خوراکی هایی مانند عسل یافت شده است که گویای اعتقاد به زندگی پس از مرگ است.

این منطقه آب و هوای سرد و معتدل کوهستانی دارد. اهالی منطقه این مکان را به نام اوشاقلاری می شناسند. در سفر به این منطقه می توانید از پل معلق مشکین شهر، قلعه قهقهه مشکین شهر، کوه سبلان و آبگرم های شابیل و شیروان دره سی نیز بهره مند گردید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به محوطه شهر باستانی یری
• فیلم مستند الف-بای زمان، با موضوع شهر باستانی یری، ساخته سید رضا موسوی، شبکه مستند، برنامه نردبان، جمعه 23/6/97
• کتاب دختر شهر یئری، نوشته ثریا خالقی
• کتابچه اردبیل سرزمین چشمه های بهشتی، روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل
• بروشور راهنمای جامع گردشگری شهرستان مشگین شهر، هدیه نوروزی سال 1391، ستاد دائمی تسهیلات سفرهای استان اردبیل، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل