روستای قلعه نو در شهرستان زابل به فاصله 8 کیلومتری جنوب شهر زهک، 44 کیلومتری جنوب شرقی زابل و 2 کیلومتری شمال شرقی دهانه غلامان در شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان و شرق ایران در مختصات E061, 38.237 & N30, 49.866 و ارتفاع حدود 485 متر از سطح دریا واقع است. رودخانه هیرمند در شمال روستا جریان دارد.

در زمان قاجار شکل روستاهای سیستان دفاعی (مجتمع بر روی تپه) بوده است. قبل از تاسیس روستا در نزدیک آن روستایی به نام قلعه کهنه وجود داشته که پس از متروک شدن آن، روستایی جدید بر روی تپه به نام قلعه نو احداث می گردد. هم اکنون روستا پر از سکنه است و حدود هزار باب منزل در آن وجود دارد.

قلعه نو تنها روستای سالم باقی مانده با بافت و معماری سنتی سیستان است که از جمله منازل قدیمی آن می توان به ارگ محمد حسین خان نارویی، خالصی، کیانی، راشکی و شیرانزهی اشاره کرد.

ارگ محمد حسین خان نارویی قدمتی 160 ساله دارد. دور تا دور یک تپه طبیعی به صورت دو طبقه ساخته شده که طبقه اول محل رجوع ماموران حکومتی و مکان تبادل نظر و طبقه فوقانی محل زندگی خان و خانواده بوده است. آجرکاریهای زیبای ورودی این بنا نشان از شخصیت مهم صاحب بنا دارد. این ارگ دارای زیربنای 1405 متر می باشد و قدیمی ترین بنای روستای قلعه نو است. آرامگاه محمد حسین خان و چند بنای تاریخی اطراف روستا نیز از دیگر جاذبه های دیدنی روستا هستند.

روستای قلعه نو اقلیمی معتدل دارد. آب و هوای آن در فصول بهار، پاییز و زمستان بسیار مطبوع و دلپذیر است ولی تابستان های گرمی دارد.

درآمد اکثر مردم روستا از فعالیت های زراعی، دامداری و صنایع دستی تامین می شود. محصولات عمده زراعی آن گندم، جو، یونجه و شلغم است. انگور، انار، توت، خرما و سیب از محصولات سردرختی روستاست. گوشت و انواع فراورده های لبنی بویژه کشک زرد از تولیدات دامی این روستاست. زنان و دختران روستا با بافت انواع قالی، گلیم، سوزن دوزیهای زیبا و سنتی، بافت سواس (نوعی کفش که از برگ درخت نخل و شبیه به آن ساخته می شود) در رونق اقتصاد خانوار روستا تاثیر مستقیم دارند.

روستای قلعه نو در دشتی وسیع استقرار یافته و بافت مسکونی متراکمی دارد. این روستای ییلاقی معماری بسیار منظمی دارد. بادگیرها و سقف های گنبدی شکل از مشخصه های معماری این روستاست. اغلب خانه ها در یک یا دوطبقه احداث شده اند که بنای اصلی آنها با چند پله از کف زمین بالاتر است. کوچه ها عموما تنگ و باریک اند و اکثر خانه ها از خشت و گل ساخته شده اند. معماری پله کانی  روستا با سقف های گنبدی، معماری شهرهای قدیم در داستانهای قدیم هزار و یک شب، شاهزاده پارس، سندباد، علی بابا و چهل دزد بغداد را در ذهن تداعی می کند. چشم انداز دشت بافت سنتی روستا، زیبا و تماشایی است.

مراسم عروسی و رقص های محلی به ویژه رقص شمشیر زنی، جشن های اعیاد ملی و مذهبی و سوگواری های ماه محرم و صفر از مراسم سنتی و ویژه روستا هستند. سازهای سرنا، دهل و نی، آواهای محلی را همراهی می کنند.

پوشاک اغلب مردان و زنان، لباس های رایج بلوچی است. اغلب زنان بر روی دست ها و صورت خالکوبی می کنند.

آبگوشت سیستانی، کشک و بادمجان، کشک زرد، انواع سوپ، پلو ماهی و انواع دسرهای لبنی و محصولات تهیه شده از خرما و حلواهای ترکیبی از غذاهای رایج روستای قلعه نو است.

روستا برای اقامت شبانه گردشگران از اقامتگاه بومگردی بهره می برد.  پیشنهاد می شود در سفر به شرق ایران بویژه در فصل بهار که به واسطه رود هیرمند، منطقه سرسبزی و طراوت خاصی دارد، از این روستا دیدن نمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به زابل، زهک و روستای قلعه نو
• کتاب راهنمای گردشگری روستاهای ایران 7، نوشته حسن زنده دل و دستیاران، نشر ایرانگردان، چاپ اول: 1386، شابک: 9789646635821
• بروشور زهک، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان