غار بزنگان در شمال شرق ایران، استان خراسان رضوی، شهرستان سرخس، بخش مرزداران، به فاصله 140 کیلومتری شمال شرق شهر مشهد در مسیر جاده مشهد-سرخس، به فاصله 10 کیلومتری غرب دریاچه بزنگان (گل بی بی)، در 6 کیلومتری جنوب غربی روستای بزنگان، در میان رشته کوه های کپه داغ، به مختصات E60, 22.331 و N36, 18.487 و ارتفاع حدود 1400 متر از سطح دریا واقع است.

ساکنان اولیه غار شکارچیانی مربوط به ماقبل تاریخ و دوران موسترین بوده اند که در حدود 45 هزار سال پیش در این غار زندگی می کردند و از غار اشیای ماقبل تاریخی نیز کشف شده است. غار بزنگان تا دوران پیش از میلاد نیز محل زندگی و فعالیت اهالی منطقه بوده است. غار بزنگان در تاریخ 23/1/1346 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. غار مزنگان نیز در حوالی غار بزنگان قرار دارد.

غار بزنگان از نوع غارهای آهکی است و استلاگتیت و استلاگمیت های رنگی زیبایی بویژه در قسمت انتهای غار به چشم می خورد. دهانه ورودی غار بزنگان به شکل یک اشکفت سنگی است که رو به شمال قرار دارد و عمقی نزدیک به 200 متر دارد که با شیبی ملایم به سمت پایین میرود تا به حوضچه های آب می رسد. سقف غار صخره ای و سنگی و کف غار بیشتر خاکی است و از انبوه فضولات خفاش ها و سایر پرندگان از جمله کبوتر، گنجشک و... که به وفور در غار یافت می شوند، پوشیده شده است. در غار چشمه آب وجود دارد. ارتفاع درون غار در بعضی نقاط به 25 متر نیز می رسد. درون غار سه مسیر دهلیز فرعی وجود دارد که دو راه آن خشک و راه سوم از درون برکه آب معدنی درون غار می گذرد.

برای مراجعه به غار بزنگان از شهر مشهد لازم است در شمال شرق بزرگراه کمربندی دور شهر مشهد، وارد مسیر مشهد-سرخس که یکی از شاخه های اصلی جاده ابریشم بوده است شده و حدود 12 کیلومتر پس از شهر مزداوند، در سمت چپ (غرب) مسیر، وارد جاده بزنگان می شویم. در دو تقاطع دیگر تابلو راهنمای غار بزنگان را ادامه می دهیم تا وارد مسیر خاکی ناهمواری به طول 8 کیلومتر می شویم تا به پای تپه قبل از غار و محل پارک خودرو می رسیم. مسیر پاکوبی به طول حدود یک کیلومتر از محل پارک خودرو تا ورودی غار با شیب تند در پیش است. پس از صعود از پاکوب بر روی تپه اول، دهانه غار و ادامه مسیر پاکوب داخل دره تا مسیر صعود به غار قابل مشاهده می باشد.

این منطقه هیچ گونه امکانات رفاهی، اقامتی و روشنایی درون غار ندارد، گرچه نور خورشید تا اوایل غار را روشن می کند ولی توصیه می شود برای مراجعه به غار بزنگان، بخصوص ادامه مسیر در دهلیزهای داخل غار حتما از همراهی راهنمای مجرب طبیعت گردی و تجهیزات غارنوردی استفاده نمایید.

روستای بزنگان بزرگترین روستای این منطقه است. پوشش گیاهی در این منطقه وضعیت مناسبی دارد و اغلب در مزارع کشت دیم گندم و... صورت می پذیرد. گیاهانی نظیر کاسنی، شب بو، چتریان و سایر غلات در منطقه به وفور یافت می شوند. پرندگان گوناگون نیز در دهانه ورودی غار و اطراف آن زیست می کنند.

پیشنهاد می شود در سفر به استان خراسان رضوی و شهر مقدس مشهد، از این جاذبه طبیعی گردشگری بازدید نمایید. در مسیر شهرستان سرخس می توانید از دریاچه گل بی بی (بزنگان)، غار مزداوند (مزدوران)، رباط شرف (شاهکار آجرکاری جهان)، بنای تاریخی بابا لقمان سرخس و ... نیز بازدید نمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به غار بزنگان مشهد
• کتاب راهنمای غارهای ایران، نوشته حسن زنده دل، انتشارات ایرانگردان، چاپ اول 1387، شابک: 9789646635425
• کتاب راهنمای گردشگری استان های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، نوشته محمد رضا شیخ، انتشارات ارسلان، چاپ اول: زمستان 1388، شابک: 9786005420081
• کتاب غارهای ایران، نوشته مصطفی سلاحی، نشر نی، چاپ اول 1387، شابک: 9643129616