قلعه بمپور در جنوب شرقی ایران، استان سیستان و بلوچستان، شهرستان ایرانشهر، در جوار شهر بمپور، به مختصات E60, 26.796 و N27, 12.085 و ارتفاع 525 متر از سطح دریا قرار دارد.

قلعه بمپور در نزدیکی شهر بمپور، یکی از قدیمی ترین شهرهای بلوچستان می باشد که در مسیر لشکر اسکندر مقدونی قرار داشت. قلعه بمپور تا سال 1233 مرکز حکمرانی بلوچستان به شمار می رفت و بر اساس متون تاریخی در زمان آقاخان محلاتی، در سال 1307 سردار حبیب الله خان برادر آقاخان قلعه را به توپ بست و خرابی های فراوانی به بار آورد.

گرچه سکونت اولیه در این مکان به پیش از تاریخ باز می گردد، لیکن قدمت ساخت اولیه قلعه را به دوران اشکانی و ساسانی نسبت می دهند. در قرن چهارم هجری نیز ساخت و سازهایی در این بنا ایجاد شده است. بنا بر اسناد تاریخی، آخرین بازسازی قلعه به دستور نادر شاه افشار بوده که اجازه ساخت این قلعه را به نصیر خان داده است. قلعه در دوران افشاریه، زندیه و قاجاریه آباد و مسکونی بوده است.

قلعه بمپور بدون دروازه و دارای دو برج می باشد که بر فراز یک تپه مسکونی بنا شده است. قلعه از دو قسمت ارگ، حاکم نشین و بخش عامه نشین تشکیل شده است. از لحاظ ساختار تقریبا شبیه ارگ بم است. از این قلعه به صورت محل مسکونی دفاعی استفاده می شده است. مصالح بکار رفته در این قلعه خشت خام و گل رس بوده است. دیواره های غربی و شرقی در هر راس دارای برج های استوانه ای می باشند. از چهار برجک دیده بانی تنها دو برجک آن به ارتفاع دو متر باقی مانده اند. در داخل قلعه یک ردیف از اتاق های چسبیده به دیوار قلعه برای امور مختلف در نظر گرفته شده اند. یک حلقه چاه نیز در درون قلعه وجود دارد.

در محوطه باستانی بمپور، از حدود یکصد سال پیش دو دوره کاوش باستان شناسی توسط باستان شناسان انگلیسی صورت گرفته است. طی این کاوش ها 6 دوره استقرار در این منطقه کشف شده است که اولین دوره مربوط به ماقبل تاریخ و حدود 3000 سال پیش از میلاد می باشد. در غرب بمپور و در مساحتی به اندازه 270 متر مربع مقدار زیادی سفال پراکنده بوده است که با توجه به اختلاف سفال ها حاکی از یک دوره استقرار طولانی در این محوطه می باشد. بجز سفال های پیش از تاریخ در این منطقه پیکره های گلی گاو و اشیای دیگری نیز به دست آمده است.

اهمیت تپه های بمپور از دیدگاه استقرارهای دوران آغاز تاریخی وجود آب دائمی در منطقه بوده است که اجازه کشت و زرع کافی را به مردم منطقه می داده است و دیگری قرار گرفتن آن در سر راه های طبیعی گوناگونی بوده است که ارتباط این محوطه را در دوره آغاز تاریخی با دیگر محوطه ها امکان پذیر می ساخته است.

سفال ها مهرها، دیگر اشیای کشف شده و شیوه تدفین در این منطقه نشان می دهد که این محوطه با سایر تمدن های اطراف از جمله حوزه هیرمند و شهر سوخته، شمال خراسان، استان کرمان، استان فارس، پاکستان، افغانستان، عمان و بحرین در ارتباط بوده و چند بار آتش سوزی در این استقرارگاه صورت گرفته است.

پیشنهاد می شود در سفر به استان سیستان و بلوچستان و شهرستان ایرانشهر و بمپور، از این جاذبه گردشگری تاریخی فرهنگی بازدید نمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به قلعه بمپور
• کتاب راهنمای گردشگری سیستان و بلوچستان، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان، اسفند 1397
• کتاب بلوچستان باستان، نوشته دکتر سید منصور سید سجادی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان، چاپ اول سال 1388
• کتاب راهنمای قلعه های ایران، نوشته حسن زنده دل، انتشارات ایرانگردان، چاپ اول سال 1387، شابک: 9789646635432
• کتاب راهنمای گردشگری استان سیستان و بلوچستان، سفر به طبیعتی ناشناخته، تاریخی کهن، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان، انتشارات ایران شناسی، چاپ دوم بهار 1391، شابک: 9789642725397
• راهنمای ایران سفر، استان سیستان و بلوچستان، انتشارات بافرزانگان، سال 1392