محوطه شهر باستانی هفت تپه در جنوب غربی ایران، استان خوزستان، شهرستان شوش، به فاصله 12 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش، در مسیر شوش به هفت تپه، به مختصات E48, 19.781 و N32, 04.832 و ارتفاع حدود 80 متر از سطح دریا واقع است.

محوطه باستانی هفت تپه در اصل بقایای یک شهر باستانی است که در دوران ایلام میانه در قرون 15 و 14 پیش از میلاد وسعت زیادی می یابد و به یکی از بزرگترین مراکز منطقه تبدیل می شود. با توجه به آثار و لوحه های بدست آمده از این محوطه، احتمال می رود که نام این شهر باستانی ((کبنک)) Kabnak بوده باشد.

این محوطه در سال 1344 به هنگام تسطیح اراضی جهت ایجاد جاده ای توسط شرکت نیشکر هفت تپه کشف شد. در حفاری ها آثار یک مجموعه آرامگاه و دو ساختمان بزرگ خشتی بدست آمدند و در ادامه پنج مجموعه عظیم در بخش شمالی شهر مشخص شد. همچنین بخشی از یکی از مجموعه ها و یک ساختمان اداری در جنوب شهر کاوش شد. در ساختمان اداری آرشیوهای الواح گلی به خط میخی اکدی قرار داشت. در پشت دیوار یکی از ساختمان های بزرگ شهر، چند صد اسکلت در کوچه بر روی هم انباشته شده بود که نشانگر کشتار مردم در اواخر قرن 14 پیش از میلاد بود. کاوش های باستان شناسی مشخص کرد که بخشی از بناهای شهر بر اثر آتش سوزی از بین رفته و شهر پس از ویرانی هیچگاه رونق قبلی را بدست نیاورده و فقط سکونت های کوچک در دوران متاخر پارتی و ساسانی در آن بر پا شده است.

پیدایش نوشته هایی به خط میخی و زبان های سومری، اکدی و ایلامی نشان داده است که در جنوب غربی ایران تمدن ایلام، فرهنگی متشکل از سرزمین های اوان، شیماشکی، انشان و شوشان بوده است. برای اولین بار در نوشته های قرن 26 پیش از میلاد به ایلام اشاره شده است. آنچنان که شواهد تاریخی نشان می دهد، زوال و نابودی این تمدن دیرینه در قرن هفتم پیش از میلاد به دست آشوربانی پال، پادشاه آشور اتفاق افتاده است.

مجموعه آرامگاه ها در شمالی ترین بخش محوطه باستانی هفت تپه قرار دارد که در آن دو آرامگاه آجری با طاق هلالی کشف شدند. ساختمان مزبور دارای چند اتاق و یک حیاط بزرگ است. عمده مصالح بکار رفته در ساخت مجموعه آرامگاه ها، خشت می باشد. درحالیکه مقبره های زیر زمینی با آجر ساخته شده و دارای پوششی گچی بوده اند. در آرامگاه بزرگتر سکویی ایجاد شده بود که توسط دیوارچه کوتاهی به سه بخش تقسیم می شد. در هر یک از این بخش ها بازمانده اسکلت های انسانی قرار داشتند. وضعیت قرار گیری اسکلت ها نشان دهنده این است که دفن همه مردگان در این آرامگاه یک زمان نبوده است. برخلاف آن در آرامگاه کوچکتر که در بخش غربی واقع است، تعداد بیست و سه اسکلت انسان به صورت منظم کنار هم قرار داشتند. این مسئله حاکی از تدفین هم زمان این مردگان می باشد که هنوز به درستی مرگ همزمان این اشخاص و تدفین جمعی آن ها مشخص نیست.

موزه ارزشمندی از آثار و بقایای شهر باستانی هفت تپه و فرهنگ و تمدن ایلام در کنار این محوطه باستانی قرار دارد. لوح های گلی و آجرنوشته ها به خط میخی، مجسمه ها و ظروف سفال، ابزار و ظروف سنگی، جنگ افزارها، زیورآلات و ابزار مفرغی و فلزی، مجسمه گریفن Gryphon که به شکل حیوان اسطوره ای و ترکیبی از شیر و عقاب است، تابوت ها و قبرهای سفالی و کوزه ای و نحوه تدفین مردگان، نقش برجسته های دیواری، همچنین ماکت بناهای دوران ایلامی در این موزه و نمایشگاه قابل توجه است.

پیشنهاد می شود در سفر به جنوب غربی ایران و استان خوزستان حتما از محوطه باستانی هفت تپه و موزه ارزشمند آن دیدن نمایید. در سفر به منطقه خوزستان می توانید از معبد زیگورات چغازنبیل، محوطه شهر باستانی شوش، آسیاب های شوشتر، قلعه سلاسل شوشتر، شهر باستانی دزفول، مناطق نفت خیز ایران، مناطق جنگی دفاع مقدس، عشایر ایل بزرگ بختیاری و بردشیرها، نقش برجسته های کول فرح ایذه، دره کول خرسان، آبشار شوی و سمندر امپراطور نیز بازدید نمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به محوطه سایت شهر باستانی هقت تپه
• فیلم مستند محوطه باستانی هفت تپه
• کتاب خوزستان سرزمین آب، نخل، نفت با جاذبه های گردشگری و سرمایه گذاری، معاونت امور عمرانی اداره کل امور روستایی و شوراها استانداری خوزستان