روستای ماخونیک در موقعیت N32,27.383 و E060,24.212 و h 1.6 km در دامنه جنوبی کوه ماخونیک، در جلگه ای به همین نام که متشکل از 12 روستاست قرار گرفته است. ماخونیک بزرگترین و قدیمی ترین روستای این جلگه است و در 143 کیلومتری شهر بیرجند (مرکز استان خراسان جنوبی) و 78 کیلومتری شهر سربیشه در انتهای جاده فرعی آسفالته 15 کیلومتری، در میان کوهها و تپه ها محصور شده است. این روستا در سرشماری سال 1385 متشکل از 126 خانوار و 725 نفر جمعیت بوده است.

دلیل اینکه این روستا به لی لی پوت ایران یا شهر آدمهای کوتاه قد شهرت یافته حضور ساکنانی بومی با قد کوتاه در این منطقه است. حتی به نسبت قد ساکنان، خانه ها کوچکتر و کوتاهتر ساخته شده اند و در گذشته خانه ها پایین تر از سطح زمین نیز ساخته می شدند.

روستای ماخونیک از نظر بافت کلی، روستایی توده ای است که در دامنه کوه ماخونیک شکل گرفته است. سنگلاخ بودن و ناهمواری زمین، مسائل امنیتی، رابطه خویشاوندی، شرایط اقلیمی و ارتباط کم آنها با مراکز اطراف از عواملی هستند که باعث کوچک و مجتمع شدن روستا شده است.

خانه های روستا بعد خاصی نداشته و معمولا چهار گوش نیستند. از نظر شرایط اقلیمی نیز با توجه به سرمای سخت زمستان و کمبود مصالح، خانه ها در دل زمین به طور فشرده در کنار یکدیگر ساخته شده اند که همه این موارد نشان دهنده ابتدایی ترین نوع سکونت در این روستاست.

روستای ماخونیک یکی از 7 روستای شگفت انگیز ایران است.

در هنگام سفر به منطقه خراسان جنوبی، حتما یک روز را برای دیدن این روستای تاریخی اختصاص دهید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتیهای ایران به روستای ماخونیک
• کتاب سیمای میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان سربیشه- گردآوری: مهدی مرتضوی- سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
• فیلم مستند خنیاگران آفتاب- امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی