معدن نمک چهرآباد که در گویش محلی به دوزلاخ (نمکزار) معروف است، قدیمی ترین معدن نمک شناخته شده در ایران محسوب می شود که در نزدیکی روستای حمزه لو واقع در 70 کیلومتری شمال غرب شهر زنجان و در محل تلاقی دو رودخانه مهرآباد و چهرآباد واقع است. گرچه این منطقه از حدود عصر برنز مورد سکونت انسان قرار گرفته، لیکن پس از کشف بقایای مومیایی های معروف به انسانهای نمکی شهرت یافت.

مدفون شدن معدن کاران در معدن چهرآباد به دلیل ریزش در چند دوره تاریخی و تبدیل آنها به مومیایی های طبیعی بوده است که با توجه به قرار گرفتن در نمک بصورت سالم باقی مانده اند. در سال 1373 ابتدا چکمه چرمی بسیار زیبای مرد نمکی شماره 1 با قدمتی حدود 1700 سال یعنی اوایل دوران ساسانی کشف شد که سر، پا، چکمه و سایر متعلقات این مرد نمکی اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می شود. در سال 1383 مجددا کاوشهای باستان شناسی به کشف مردان نمکی شماره 2، 3، 4، 5 و 6 منجر شد که بقایا، البسه، تجهیزات و ابزار آنها به موزه باستان شناسی شهر زنجان در عمارت ذوالفقاری منتقل شده اند. مردان نمکی شماره 3، 4 و 5 مربوط به حدود 2400 سال پیش و دوران هخامنشیان و مردان نمکی شماره 1، 2و 6 مربوط به حدود 1700 سال پیش و اواخر دوران اشکانیان و اوایل دوران ساسانیان می باشند.

سالم ترین مومیایی مربوط به مرد نمکی شماره 4 که مربوط به کارگر جوانی حدود 16 ساله می باشد که به همراه لباس کامل و اشیایی همچون کوزه سفالی کوچک، پیه سوز، پوستین، چاقو و گوشواره های نقره ای مربوط به حدود 2400 سال پیش و دوران هخامنشیان می باشد.

گرچه مومیایی هایی نظیر مصر باستان بر اثر فرایندهای مومیایی سنتی و مذهبی موجود هستند ولی موارد طبیعی از جمله اتزی یا مرد یخی، مومیایی های باتلاق شمال اروپا، مومیایی های مناطق سرد و خشک آمریکای جنوبی از جمله موارد طبیعی و بدون دخالت انسان هستند که حائز اهمیت اند. در این بین مردان نمکی تنها نمونه هایی هستند که در شرایط دما و رطوبت محیط قابل نگهداری و مطالعه هستند.

کشف این مردان نمکی به همراه البسه، تجهیزات، ابزار و... اطلاعات ارزشمندی از نحوه زندگی و معدن کاری در دوران باستان حاصل می کند. ابزار از جمله تیشه های فولادی، تجهیزات، چراغهای پیه سوز، البسه شامل جنس عمدتا از پشم و پنبه، نوع بافت و نقش پارچه با رنگهای قرمز، آبی و زرد با منشا گیاهی، غذاهای پروتئین دریایی و سایر جزئیات بدست آمده اطلاعات ارزشمندی از نحوه زندگی دوران باستان حاصل می کنند.

در حال حاضر تمام موارد ذکر شده بجز مرد نمکی شماره 1 در موزه باستان شناسی زنجان واقع در عمارت ذوالفقاری واقع در مرکز بافت قدیم شهر زنجان در معرض دید علاقمندان است.

در سفر به شهر زنجان از سایر جاذبه های این شهر و استان از جمله موزه رختشویخانه، بازار بزرگ سنتی زنجان، بازارچه صنایع دستی، بنای توفیقی، مسجد جامع، مجموعه تاریخی چلپی اوقلی، قلعه بهستان، کوههای رنگی آلاساغلار، مسجد جامع قلابر، امام زاده سید ابراهیم، بقعه ملاحسن کاشی، بقعه پیراحمد زهرنوش، پل های تاریخی زنجان، بقعه قیدار نبی، بقعه شاهزاده زیدالکبیر، مسجد خانم، گنبد سلطانیه، معبد تاریخی اژدها (داش کسن)، غار کتله خورو... نیز بازدید نمایید.

صنایع دستی از جمله چاقوی دست ساز، ظروف مسی، ملیله، چاروق، فرش، گلیم، جاجیم، مفرش و پرده با طرحهای خاص منطقه قابل اشاره است. همچنین از غذاهای محلی نظیر جغوربغور، آش آلو و... نیز بهره مند شوید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به شهر زنجان و موزه باستان شناسی زنجان واقع در عمارت ذوالفقاری
• کتاب پژوهشهای باستان شناسی معدن نمک چهرآباد، نوشته ابوالفضل عالی و توماس اشتولز، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان، چاپ بهار 1393
• بروشور راهنمای مسافران نوروزی سال 1391، ستاد دائمی تسهیلات سفرهای نوروزی استان زنجان
• نقشه راهنمای گردشگری زنجان