دریاچه حوض سلطان در استان قم، به فاصله 35 کیلومتری شمال شهر قم و 90 کیلومتری جنوب شهر تهران، در شمال غربی دریاچه نمک، به مختصات E50, 54.093 و N34, 58.859 و ارتفاع حدود 815 متر از سطح دریا قرار دارد.

وسعت دریاچه حوض سلطان در زمان پر آبی حدود 240 کیلومتر مربع است. طول دریاچه به 80 کیلومتر و عرض آن به 60 کیلومتر می رسد. سطح آب و وسعت دریاچه در فصل های مختلف سال متفاوت است. در سال ها و فصل های پر بارش، میزان آب دریاچه افزایش می یابد، سطح آب بالا می آید و زمین های پست و شوره زارهای اطراف را می پوشاند، اما در سال ها و فصل های خشک سال وسعت دریاچه کاهش می یابد و گاه خشک می شود. دریاچه حوض سلطان از دو چاله تشکیل شده است که چاله غربی، حوض سلطان و چاله شرقی، حوض مره نام دارد.

در دامنه جنوبی کوه های غربی ناحیه دریاچه حوض سلطان، یک گسل طویل در امتداد شمال غربی-جنوب شرقی وجود دارد. حرکات این گسل در دوران چهارم زمین شناسی در تشکیل این فرونشست و شکل گیری دریاچه نقش عمده ای داشته است. قسمت مرکزی رسوبات سطحی هر دو دریاچه با پوسته سخت نمکی پوشیده شده است که حدود 24 درصد از مساحت آن ها را تشکیل می دهد. این پوسته نمکی پنج سانتیمتر ضخامت دارد و شامل نوارهای هم مرکز سفید و خاکستری است. از این دریاچه برای استخراج نمک استفاده می شود.

رسوبات دریاچه بیشتر از نوع گچ، نمک، مارن و رس است. نمک دریاچه به صورت پنج لایه جدا از هم به ضخامت بیست متر، تا عمق 46 متری وجود دارد که با لایه های رسی از یکدیگر جدا شده است. دو قسمت دریاچه حوض سلطان با یک آب راهه به هم وصل می شوند. چاله غربی یا حوض سلطان از روان آب های سطحی جاری شده از کوه های اطراف و چاله شرقی یا حوض مره از روان آب های کوه های حاشیه شمالی و رودهای شور و قره چای تغذیه می شود.

در زمان آبگیری دریاچه، آب ابتدا وارد حوض مره شده، پس از پر شدن به سوی حوض سلطان جاری می شود. با بالا آمدن سطح آب در حوض سلطان آب به سوی حوض مره باز می گردد و سر ریز این دو حوض به سوی دریاچه نمک روان می شود. با توجه به اختلاف سطح، هیچگاه آب در حوض سلطان از حد معینی بالاتر نمی رود و حداکثر ارتفاع آب آن حدود شش متر است.

دریاچه حوض سلطان و حوض مره به نام های دریاچه شاهی، دریاچه قم، دریاچه ساوه، دریاچه کویر نمک و آینه طبیعی بزرگ نیز شهرت دارند.

برای دسترسی به دریاچه می توان از آزادراه قم-تهران به فاصله 35 کیلومتری قم و 90 کیلومتری تهران یک خروجی فرعی خاکی به سمت شرق و دریاچه وجود دارد. در ورودی دریاچه نیز خاکریزی بعنوان جاده جهت بهره برداری از نمک دریاچه و جلوگیری از فرو رفتن خودروها در باتلاق وجود دارد.

کناره های دریاچه حوض سلطان در زمان های بارندگی عمق کمی در حدود 10 تا 30 سانتیمتر دارد که برای پیاده روی و حتی دوچرخه سواری مناسب است. ولی خودرو اغلب در آن فرو میرود و گیر می کند. همچنین انعکاس نور در آب دریاچه که همانند آینه شفاف است آن را به عنوان بزرگترین آینه طبیعی جهان مشهور کرده و برای گردشگران، طبیعت گردان و عکاسان، جاذبه کم نظیری را بوجود آورده است.

پیشنهاد می شود در فصول بارندگی از این جاذبه طبیعی گردشگری بازدید نموده و تصاویر منحصر به فردی از آن به یادگار ثبت و ضبط نمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به دریاچه حوض سلطان
• کتاب دریاچه ها، نوشته دکتر نسرین احمدیان شالچی، انتشارات بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول 1389، شابک: 9789649714004
• کتاب راهنمای دریاچه های ایران، نوشته حسن زنده دل، نشر ایرانگردان، چاپ اول 1387، شابک: 9789646635456
• کتاب سرزمین و مردم ایران، نوشته عبدالحسین سعیدیان، انتشارات علم و زندگی، چاپ دوم 1383، شابک: 9649005277