مجموعه کلیساهای آذربایجان در شمال غرب ایران و منطقه آذربایجان از سه کلیسا به آیین ارمنی مسیحی شامل قره کلیسا یا سنت تادئوس، سنت استپانوس و کلیسای کوچک زورزور در سال 2008 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.
قره کلیسا یا سنت تادئوس که کهن ترین آنهاست و قدمت آن به قرن هفتم میلادی می رسد، نمونه هایی از جایگاه برجسته جهانی سبکهای معماری و تزیینی ارمنی اند. آنها گواهی هستند از تبادلات بسیار مهم با دیگر فرهنگ های منطقه ای از جمله فرهنگ بیزانس، فرهنگ ارتودوکس و فرهنگ ایرانی. به علاوه این مجموعه کلیساها به عنوان مکان های زیارتی شاهدی زنده از سنت های مذهبی ارمنیان در طول قرن های گذشته اند.
قره کلیسا یا کلیسای تادئوس مقدس یا کلیسای طاطاووس، نام کلیسای تاریخی در استان آذربایجان غربی ایران است. این کلیسا در جنوب ماکو، 20 کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستایی به همین نام و در مختصات E44,32.618 و N39,5.507 و ارتفاع 1870 متر از سطح دریا واقع شده است. قره کلیسا مزار تادئوس (طاطاووس) مقدس یکی از حواریون عیسی مسیح است. وی در سال 66 میلادی بخاطر بشارت مسیحیت به قتل رسید. مقبره وی در قره کلیسا قرار دارد و به صورت یکی از زیارتگاههای مهم ارمنیان از آن یاد می شود.
کلیسای سنت استپانوس یا کلیسای استفانوس مقدس دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است که از نظر اهمیت بعد از قره کلیسا قرار می گیرد. این بنا در استان آذربایجان شرقی در 17 کیلومتری غرب جلفا و در فاصله 3 کیلومتری کرانه جنوبی رودخانه ارس در محلی به نام قزل وانک (صومعه سرخ) واقع شده است. این کلیسا در صده نهم میلادی ساخته شده است ولی به علت زلزله دچار آسیب های جدی شده بود و در دوران صفویه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
کلیسای زورزور نام بنایی است واقع در شهرستان چالدران که در نزدیکی روستای بارون می باشد. این کلیسای صلیبی شکل که بیشتر به یک نمازخانه کوچک شبیه است از اهمیت فرهنگی و تاریخی برخوردار بوده و در فهرست آثار ملی ایران و فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. روستای بارون نیز به طور جداگانه در فهرست یونسکو جای دارد. در سال 1367 به دلیل آبگیری سد بارون، کلیسا با مصالح موجود عینا به نقطه ای مرتفع تر در 600 متری محل اصلی منتقل گردید.
پیشنهاد می شود در سفر به منطقه شمال غرب ایران از این جاذبه های فرهنگی-تاریخی دیدن نمایید
منابع:
- سفر تحقیقاتی تیم شگفتیهای ایران به قره کلیسا
- کتاب شناسایی مسیرهای گردشگری با رویکرد میراث جهانی ثبت شده ایران توسط سازمان یونسکو، ترجمه و تالیف آرش نورآقایی و سارا سادات مکیان، چاپ اول 1394، انتشارات مهکامه، شابک: 9786007127452
- کتاب آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری