شهر سوخته نام سلسله تپه های به هم چسبیده گسترده ای است به ارتفاع بین 12 تا 18 متر از سطح زمینهای اطراف و مساحتی حدود 151 هکتار که در 56 کیلومتری راه زابل به زاهدان و در استان سیستان و بلوچستان واقع است. 
این شهر بزرگ با 5200 سال قدمت، شناسنامه پر افتخار این منطقه است. گورستان شهر سوخته با 25 هکتار وسعت و 40000 گور به عنوان یکی از وسیع ترین گورستانهای قبل از تاریخ، کمک زیادی به پژوهش در روند شکل گیری تمدن حاشیه هیرمند و نوع اعتقادات ساکنان آن می کند. وجه تسمیه شهر سوخته علیرغم چند مورد آتش سوزی رخ داده در آن به دلیل تغییر مسیر رودخانه هیرمند و خشکسالی های ممتد در آن بوده است.
شهر سوخته بدون شک جزو شهرهای بسیار پیشرفته زمان خود و مرکز بسیاری از فعالیتهای صنعتی و هنری بوده است، از جمله جواهر سازی، پارچه بافی، سفال گری، ذوب فلز، سنگ تراشی، معرق کاری و... که برخی از این آثار در موزه باستان شناسی شهر سوخته قرار دارد. سازماندهی شهر دارای تشکیلات منظم و مرتبی بوده است. از جمله اینکه در هزاره سوم پیش از میلاد دارای سیستم آبرسانی و تخلیه فاضلاب بوده و دانش پزشکی پیشرفته ای داشته است که علاوه بر علومی نظیر شکسته بندی می توانسته اند به اعمال شگفت انگیزی از جمله جراحی جمجمه دست زنند و مردم آن احتمالا جزو نخستین مخترعین و مکتشفین سرگرمیهایی شبیه شطرنج و تخته نرد بوده اند. شهر سوخته از سالهای 3200 تا حدود 2000 پیش از میلاد برای مدت بیش از هزار سال مرکز و پایتخت حوزه هیرمند به شمار می رفته است.
از جمله یافته های این منطقه باستانی خط کشی چوبی با دقت نیم میلیمتر است. یکی از مهمترین اشیای یافت شده در شهر سوخته لوح گلی کوچکی است که در روی آن نوشته ای کوتاه به خط دوران ایلامی دیده می شود. اشیای پیدا شده از جنس سنگ، استخوان، فلز، چوب، چرم، سفال و گل ساخته شده است. مواد وارداتی چون سنگ لاجورد، فیروزه، صدف، سنگ مرمر، دیوریت، مس و... نیز در این محل وجود دارد. وجود بیش از چهار میلیارد ماده فرهنگی و باستانی در میان خاکهای این شهر تخمین زده می شود. پیکرکهای گلی و سنگی، مهرها، پارچه بافی، ظروف سفالی نقش دار، اشیای چوبی، سبد حصیری، کیسه چرمی، جواهر و زیور آلات، طناب و... از دیگر اشیای پیدا شده در شهر سوخته هستند.
پیشنهاد می شود در برنامه بازدید از شهر سوخته، از سایر جاذبه های منطقه زابل از جمله کوه خواجه و دریاچه هامون نیز بازدید فرمایید.
منابع:
- سفر تحقیقاتی تیم شگفتیهای ایران به شهر سوخته
- کتاب شهر سوخته، نوشته دکتر روح الله شیرازی، انتشارات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان
- بروشور جاذبه های گردشگری شهر زابل، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
- اطلس جامع گردشگری استان سیستان و بلوچستان، تهیه کننده: امیرحسین بختیاری، انتشارات ایران شناسی، چاپ اول بهار 1388، شابک: 9789642725403
- شهر سوخته آزمایشگاهی بزرگ در بیابانی گوچک، نوشته دکتر منصور سید سجادی، انتشارات اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان، چاپ سوم 1391
- فیلم مستند شهر سوخته، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان