کاریز (قنات) یا شهر زیر زمینی کیش، در شمال جزیره کیش، بلوار میرمهنا، نزدیک میدان المپیک، ابتدای خیابان کاریز، میدان کاریز و شهر زیر زمینی کیش واقع است.

 

کاریز واژه فارسی قنات است. قنات یکی از باشکوه ترین ابداعات ایرانیان است. در گذشته جزیره کیش دارای سه رشته قنات بود. با استفاده از یکی از قنات های کیش، مجموعه ای دیدنی و تفریحی در زیر زمین احداث شده است. این مجموعه شهر زیر زمینی کیش نامیده شده و دارای فضاهایی نظیر موزه، رستوران، سفره خانه، کافی شاپ، لمکده، فروشگاه صنایع دستی و عکاسخانه می باشد.

تاسیسات انتقال و ذخیره آب از اجزای اصلی معماری شهر تاریخی حریره بوده است. آب انبارهای مستطیل شکل متعددی در ابعاد و عمق های مختلف در حریره وجود دارد. همچنین رشته قنات های متعدد از داخل شهر و مجموعه های مسکونی عبور کرده و آب آشامیدنی حاصل از بارندگی های فصلی را به مخزن آب هدایت می کردند. آب آشامیدنی علاوه بر مصرف ساکنین، یکی از منابع درآمد به شمار می رفته است. در این شهر فقط ثروتمندان آب انبار اختصاصی داشته اند. در گذشته مردم جزیره کیش از این آب برای آشامیدن و آبیاری مزارع استفاده می کردند و بخشی از آن را هم به کشتی های مردم سواحل دیگر خلیج فارس مانند: دوبی، عمان و شارجه می فروختند.

قنات ها معمولا از ارتفاعات شروع شده و به مظهر می رسند. با توجه به اینکه جزیره کیش اختلاف ارتفاع چندانی ندارد، حفر و احداث قنات 2000 ساله (احتمالا در دوران اشکانیان) به دست ایرانیان در لایه گل مارن اهمیت و ارزش این قنات را بیش از پیش نمایان می کند. آب شیرین کاریز حاصل از بارندگی های فصلی جزیره است که از مرجان ها به صورت یک فیلتر طبیعی عبور و در لایه گل مارن جریان پیدا می کند. گل مارن نوعی گل رس است که در حالت طبیعی نرم و انعطاف پذیر بوده و چنانچه در معرض هوا قرار گیرد خشک و محکم می شود. گل مارن دارای خواص درمانی برای درد مفاصل می باشد. کاریز در گذشته منبع تامین آب شرب ساکنان جزیره و مناطق اطراف آن بود.

شهر زیر زمینی کیش از سال 1378 و در محل اتصال سه رشته قنات ساخته شد. این سه رشته قنات قدیمی (کاریز) جمعا 15 کیلومتر طول دارند. شهر زیر زمینی کیش در حدود 63 هزار متر مربع مساحت دارد. دمای ثابت در داخل تونل های کاریز بین 22 تا 25 درجه سانتیگراد است. سقف مرجانی کاریز به ضخامت هفت متر که زمانی بستر دریا بوده، مملو از صدف ها و آبزیانی است که هم اکنون به صورت فسیل قابل مشاهده هستند. کاریز یا شهر زیر زمینی کیش در عمق 16 متری زیر زمین، مملو از فسیل ها و مرجان های سخت با قدمتی 270 تا 570 میلیون سال است.

در طول مسیر کاریز، گاوچاه هایی در بعضی نقاط ایجاد گردیده تا ضمن حرکت نامحسوس آب به سوی مظهر، بتوانند در طول مسیر از این آب برای آبیاری مزارع دلوهای آب را از چاه ها به سطح زمین کشیده و مورد استفاده قرار دهند. در این شهر زیرزمینی یکی از پایاب های کهن کیش با قدمتی حدود 800 سال قرار دارد. پایاب شکلی شبیه پله های آب انبار دارد که مردم می توانستند از سطح زمین و با استفاده از پله پایین آمده و با کوزه آب مورد نیاز خود را از کاریز برداشت کنند.

 در طول تاریخ، تمدن ها در کنار رودهای دائمی به وجود آمده اند و شهرهای بزرگ نیز در جایی به وجود آمده اند که از منابع آبی مطمئن برخوردار بوده است. کیش به حکایت تاریخ در دوره های مختلف، شهری آباد، پر جمعیت و پر نعمت بوده. بنابر این از منابع آبی کافی و مطمئن برخوردار بوده است. نیارخوس یونانی در سال 325 قبل از میلاد، کیش را با باغ ها، تاکستان ها و نخلستان های فراوان توصیف کرده است.

حمداله مستوفی در نزهت القلوب درباره کیش می نویسد: ((و آن جزیره ای است چهار فرسنگ در چهار فرسنگ و بر او شهر قیس است و در آن جزیره زرع و نخل است و در آنجا غوص مروارید است. هوایش به غایت گرم است و آبش از باران که در مصانع جمع شود و دو چشمه نیز دارد...))

یاقوت حموی نیز گفته است کیش جزیره ای است خوش منظر پر از بستان ها و نخل ها.

موزه کاریز با مساحتی بالغ بر 280 متر مربع شامل 35 فسیل از جزیره کیش، با قدمتی بیش از 53 تا 570 میلیون سال به همراه شناسنانه و اشیای تاریخی پیدا شده در جزیره و اطلاعات کاملی راجع به خلیج فارس و جزیره کیش از قبیل پیدایش جزیره کیش، فرهنگ، جغرافیای طبیعی، تاریخی، گیاهی، منابع آبی، اقلیمی، آب و هوا و... است. از همه مهمتر، قسمت اسناد، مدارک و نقشه های قدیمی مربوط به خلیج فارس است.

پیشنهاد می شود در سفر به جزیره زیبای کیش، از مجموعه کاریز (قنات) و جاذبه های شهر زیر زمینی کیش بازدید نمایید.

 

منابع:

  • سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به کاریز (قنات) و شهر زیر زمینی کیش
  • کتاب کیش در آینه ها، نوشته مصطفی ذکایی آشتیانی، انتشارات مرصع، چاپ نخست سال 1389، شابک: 9789649266138
  • کتاب شهر کیش، سال 1386، سازمان منطقه آزاد کیش
  • کتاب جزیره زیبای کیش، بهشت امن خانواده ها، شرکت خدمات گردشگری کیش، نتعلق به سازمان منطقه آزاد کیش
  • ژورنال جزیره طلایی، فرصت های گردشگری و سرمایه گذاری در جزیره کیش، مهدی اعتماد فرد، گروه فرهنگی اطلاع رسانی طلایی کیش، سال 1388،
  • بروشور جزیره زیبای کیش مروارید خلیج فارس، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی و مرکز اطلاعات جغرافیایی سازمان منطقه آزاد کیش
  • بروشور شهر زیر زمینی کیش
  • نشریه شهرما، آبان ماه 1389
  • روزنامه محلی کیش

قدرت گرفته از CComment