شهر باستانی جندی شاپور در محدوده روستای شاه آباد، شهرستان دزفول، استان خوزستان و جنوب غرب ایران، به فاصله 10 کیلومتری جنوب شرق دزفول و 50 کیلومتری شمال غرب شوشتر، در غرب مسیر دزفول-شوشتر واقع است.

بنای شهر جندی شاپور را به شاپور اول ساسانی فرزند اردشیر بابکان، موسس سلسله ساسانیان نسبت می دهند و گفته شده: ((چون شاپور اول بر والرین (امپراطور روم) غالب آمد، دستور داد اسیران رومی شهری برای سکونت خود بسازند و این شهر همان جندی شاپور است.))

گیرشمن می نویسد: ((وی (شاپور اول) نزدیک ارها فتحی عظیم کرد و امپراطور والریانوس را با هفتاد هزار لژیونر رومی اسیر گرفت و آنان را به ایران رهسپار کرد (260 م) این عده در شهرهایی که خود آنان طبق طرح اردوگاه های نظامی رومی بنا کردند، استقرار یافتند. ایشان به عنوان متخصص، معمار، مهندس و اهل فن در تحقق کارهای عظیم عام المنفعه، مخصوصا بنای پل ها و سدها، راه ها به ایرانیان مساعدت کردند و از خدمات آنان ایالت پر ثروت خوزستان فواید بسیار برگرفت و بعضی آثار و بقایای آن عهد هنوز در زمان ما قابل استفاده است.))... ((چون شاپور دختر اورلیانوس قیصر روم را به زنی گرفت، شهری برای او مانند بیزانس در ایران بنا کرد و آن را جندی شاپور نامید.))

گیرشمن در مورد جندی شاپور می نویسد: (( ویرانه های این شهر، بین دزفول و شوشتر واقع است و تقریبا سراسر آن در زیر گاو آهن منهدم شده. طرح آن عبارت است از مستطیلی وسیع که شباهتش به طرح اردوگاه نظامی رومی عجیب می ماند. همین امر را ما در ایوان کرخه نزدیک شوش ملاحظه کرده ایم.))

 شهر جندی شاپور مستطیل شکل و مانند شطرنج دارای هشت خیابان طولی و هشت خیابان عرضی بوده که خیابان ها همدیگر را قطع می کرده اند، نقشه شهرهای دوره ساسانی تا زمان شاپور اول مانند دوره پارت ها بود. از عصر شاپور اول اصول شهرسازی تغییر کرد و معماری رومی و مخصوصا سبک هیپوداموس در ساختمان ها معمول گردید.

جندی شاپور تا دیر زمانی مرکز سیاسی خوزستان به شمار می رفت و شاهنشاهان ساسانی برای عمران و آبادی آن اهتمام زیادی مبذول داشتند. در پیرامون شهر، زراعت نیشکر فراوان بود و این محصول به خراسان و شرق صادر می گردید و نیز کشتزارهای برنج فراوان داشت.

شهر جندیشاپور تا قرن چهارم هجری آباد بوده، از اواخر قرن چهارم هجری بر اثر هجوم طوایف و قبایل مختلف این شهر رونق و اعتبار خود را از دست داد و رو به ویرانی نهاد.

شهر جندی شاپور به واسطه مدرسه طب و بیمارستانش که به دستور خسرو اول ایجاد شد شهرت یافت و پزشکان و مترجمان جندی شاپور در دانش و فضایل مقامی بس بزرگ یافتند. ایرانیان علاوه بر پزشکی در داروسازی نیز مهارت بسیار داشته اند. پزشکان ایرانی در داروسازی و شناخت خواص طب گیاهی بسیار قوی بودند. دانشگاه این شهر در زمان خود یکی از معتبر دانشگاه های جهان بوده است و تا سال ها بعد به عنوان یک مرکز بزرگ علمی شناخته می شده است.

ایرانیان جندی شاپور را به از اندوشاپور یعنی بهتر از انطاکیه شاپور نام دادند. عرب ها همیشه جندی شاپور می نوشتند. جندی شاپور در روزگار ساسانیان شهر اصلی خوزستان بود. مسند اسقف بزرگ نسطوریان و مدرسه پزشکی آن ها در همین شهر بود. در قرن نهم که یعقوب لیث صفاری تقریبا همه ایران را به زیر فرمان درآورد، می خواست جندی شاپور را پایتخت خود کند اما در این شهر درگذشت.

گفته می شود که این شهر قدیمی ترین کتابخانه و دانشگاه و همچنین قدیمی ترین بیمارستان جهان را در تاریخ و پیشینه خود جای داده است. بقایای شهر باستانی جندی شاپور به شماره 46 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پیشنهاد می شود در سفر به استان خوزستان و شهرستان دزفول، از بقایای شهر باستانی جندی شاپور بازدید نموده و با تاریخ آن بیشتر آشنا شوید.

 

منابع:

  • سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به محوطه شهر باستانی جندی شاپور
  • کتاب شناخت شهرهای ایران، نوشته عبدالحسین سعدیان، انتشارات علم و زندگی، چاپ دوم سال 1383، شابک: 96490052805
  • کتاب مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی (10)، استان خوزستان، نوشته حسن زنده دل، انتشارات ایرانگردان، چاپ اول سال 1378، شابک: 9646635180
  • بروشور ویژگی های ملی و جهانی دزفول، شهری از سپیده دم تاریخ، معاونت فرهنگی اجتماعی شهرستان دزفول و انجمن دوستاران شهرستان دزفول (انجمن دزپارس)
  • بروشور جاذبه های گردشگری دزفول، بخش یک: موزه آجری ایران، شرکت خدمات مسافرتی هوایی و جهانگردی ایمان گستر جنوب

 

قدرت گرفته از CComment