آرامگاه یعقوب لیث صفار در جنوب غربی ایران، استان خوزستان، شهرستان دزفول، روستای اسلام آباد (شاه آباد)، نزدیک محوطه باستانی جندی شاپور و تپه باستانی چغامیش، به فاصله 12 کیلومتری جنوب شرق دزفول به سمت شوشتر واقع است.

بنای بقعه یک چهارطاقی با گنبدی مخروطی و مضرس در دوره سلجوقی تشکیل شده است. ایوان بزرگ شمالی بقعه وی مربوط به دوره تیموری بوده که در دوره قاجاریه به این ایوان بسته شده و در اصلی بنا در آن تعبیه شده است. گنبد اصلی بقعه به صورت دو پوسته و الهام گرفته از شکل تنه نخل است. این بنای باشکوه به دلیل اهمیت تاریخی و فرهنگی به شماره 2550 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و یکی از جاذبه های ارزشمند تاریخی دزفول و خوزستان به شمار می رود.

یعقوب لیث صفاری (رادمان پور ماهک)، سردار نامی و دلاور ایرانی، بنیانگذار سلسله صفاریان در ایران است که در زمان او زبان پارسی جانی دوباره گرفت.

یعقوب پسر لیث در روستای قرنین در سیستان به دنیا آمد. پدر او لیث مسگر بود که موجب شد پسرانش نیز این پیشه را برگزینند و به همین دلیل به او صفار می گفتند. او تمام درآمد خود را بین دوستانش خرج میکرد که همین امر باعث شد عیاران او را برای سرداری خود انتخاب کنند. پس از آن یعقوب با نشان دادن خود به عنوان فردی لایق می تواند فرماندار سپاه سیستان شود. در این زمان جنگی میان آن ها و خوارج در می گیرد و یعقوب می تواند آن ها را دفع کند.

یعقوب در سال 265 در گندی شاپور در اثر قلنج درگذشت. یعقوب را مردی با خرد و استوار توصیف کرده اند. حسن ابن زید علوی که یکی از دشمنانش بود، او را از جهت استقامت و پایداریش سندان لقب داده بود.

پس از فروپاشی پادشاهی ساسانیان زبان فارسی کم کم رو به فراموشی میرفت و زبان کشور عربی شده بود. گرچه طاهریان در خراسان اولین دولت ایرانی بودند که پس از حمله اعراب و در زمان حکومت بنی عباس دولت مستقل تشکیل دادند و به احیای زبان و شعر پارسی پرداختند، لیکن در سال 254 قمری یعقوب لیث صفار فارسی را زبان رسمی اعلام کرد و از آن پس صحبت کردن به زبانی غیر از فارسی در دربار او ممنوع شد.

مجسمه یعقوب لیث صفاری در ورودی شهرهای زابل و دزفول نسب شده است. تندیس برنزی وی در ورودی شهر دزفول یکی از شاهکارهای مجسمه سازی نیز می باشد. این مجسمه جزو زیباترین مجسمه هایی است که توسط ابوالحسین صدیقی پدر مجسمه سازی ایران ساخته شده است. این مجسمه که تندیس یعقوب لیث را سوار بر اسب نشان می دهد، در سال 1356 ساخته شده است.

در آرامگاه یعقوب لیث صفار، مقبره شاه ابوالقاسم نیز قرار دارد و باعث شده که اهالی محلی به عنوان زیارتگاه از آن بهره مند گردند. پیشنهاد می شود در سفر به استان خوزستان و شهرستان دزفول، از بقعه این پادشاه فقید ایران نیز بازدید نمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به آرامگاه یعقوب لیث صفار، شهر دزفول و شهر زابل
• کتاب ایران شناسی 8 جاذبه های خوزستان، نوشته س. صداقت، انتشارات 360 درجه، چاپ اول 1397، شابک: 9786008320814
• بروشور دزفول، خوزستان کهن دیار آب و آفتاب، ستاد اجرایی خدمات سفر استان خوزستان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان