روستای شهرستانک در استان البرز، بخش آسارای شهرستان کرج، به فاصله حدود 55 کیلومتری شمال غرب کرج، 90 کیلومتری تهران از مسیر جاده کرج-چالوس و 50 کیلومتری شمال تهران از مسیر آزادراه تهران-چالوس، به مختصات E51, 21.086 و N35, 58.186 و ارتفاع حدود 2180 متر از سطح دریا واقع است.

روستای شهرستانک درون دره ای سرسبز و باصفا در میان رشته کوه البرز مرکزی واقع است. آب و هوای آن در زمستان ها سرد و در تابستان ها معتدل و دلپذیر است. با توجه به آثار تاریخی به جای مانده، قدمت این روستا به قرن ششم هجری قمری می رسد. قلعه دزد بند، تپه شنستون و قصر ناصری (کاخ ناصرالدین شاه قاجار) از آثار تاریخی این روستاست. چشمه گله گیله نیز از جاذبه های گردشگری طبیعی منطقه است.

اقتصاد روستا بر پایه فعالیت های زراعی، باغداری و دامداری استوار است. گروهی نیز در بخش خدمات گردشگری و صنایع دستی اشتغال دارند. پرورش زنبور عسل در روستا رایج است. محصولات زراعی عمدتا گندم و جو است. از میوه های سردرختی می توان به گردو، گیلاس، آلبالو و سیب اشاره کرد. عسل و انواع فرآورده های دامی و لبنی مرغوب در روستا تولید می شود.

روستا بافت مسکونی متراکمی دارد. خیابان های اصلی آسفالت و معابر فرعی آن خاکی است. مصالح بکار رفته در ساخت خانه های قدیمی شامل چوب، خشت، لاشه سنگ و گل است. انبار، تنورخانه، مطبخ، ایوان، حیاط، اتاق های خواب و پذیرایی از جمله فضاهای خانه های روستایی شهرستانک به شمار می آیند. در ساخت خانه های جدید از مصالح مهندسی سیمان و فولاد استفاده می شود. ویلا سازی در روستا و اطراف آن رواج یافته است.

غذاهای رایج و معروف روستا اغلب با ماهی و گوشت تهیه می شوند. انواع لبنیات مانند ماست، شیر، پنیر و کره در سفره روستاییان مصرف فراوان دارد. از دیگر غذاهای سنتی روستا، نوعی حلوای مخصوص است که از کره، شیر و آرد تهیه می شود.

برای دسترسی به روستای شهرستانک از مسیر جاده کرج-چالوس و یا آزادراه تهران-چالوس، در قسمت شمال شرقی سد امیرکبیر (سد کرج)، نرسیده به گچسر، از سه راهی پل دوآب، حدود 14 کیلومتر مسیر فرعی کوهستانی آسفالت در پیش است.

کاخ ناصرالدین شاه قاجار (قصر ناصری) به فاصله حدود 4 کیلومتری جنوب شرق روستا در مسیری از جاده های آسفالت و خاکی از میان باغهای سرسبز روستا در داخل دره به مختصات E51, 22.496 و N35, 56.694 و ارتفاع حدود 2320 متر از سطح دریا قرار دارد.

این کاخ در سال 1295 تا 1298 هجری قمری (حدود 150 سال پیش) به دستور ناصرالدین شاه قاجار، جهت استفاده و ییلاق شاهان قاجار و بهره مندی آنان از آب و هوای خوش آن منطقه و گریز از گرمای بیش از حد تهران در ایام تابستان احداث شده است.

این عمارت از دو بخش مجزا تشکیل شده است. بخش اصلی ((عمارت دیوانخانه)) که دارای حیاطی است به ابعاد 122 در 40 متر و تراس بندی و آب نماها که در دو طبقه وسط حیاط قرار گرفته اند. بخش دیگر بنا اندرونی است که از یک ورودی مجزا و یک ورودی فرعی از حیاط دیوانخانه است و شامل دو حیاط تو در تو است.

مصالح بکار رفته در ساخت بنا عمدتا سنگ های تراشیده، لاشه سنگ، آجر، سیمان، چوب و آهن است. در حال حاضر کاخ درب و پنجره های آهنی و سقف شیروانی دارد. نهر آبی از داخل قصر و از مسیر سنگی عبور می کرده و در داخل حوضچه های داخل و بیرون قصر جریان داشته است.

این مجموعه دو حمام دارد که یکی مورد استفاده همراهان شاه بوده است و دیگری تنها برای شاه و اهل حرم اختصاص داشت. کاخ پس از سلطنت ناصرالدین شاه از رونق افتاد و در اثر عواملی چون یخبندان های متعدد و تخریب انسانی دچار آسیب های فراوان شد. بخش اندرونی و طبقه اول کوشک به طور کامل از بین رفته و تنها قسمتی از همکف آن سالم مانده است. در سال های نخست دهه 1350 فدراسیون کوهنوردی بر روی طبقه همکف، پوشش شیروانی بست تا خوابگاه کوهنوردان باشد.

با توجه به طبیعت کم نظیر آن و بخصوص جاری بودن مداوم چشمه سارهای دره گله گیله و وجود برخی آثار تاریخی دیگر، به یک مکان گردشگری، تفریحی و اقامتگاهی و نیز جان پناهی برای کوهنوردان تبدیل شده است. سازمان میراث فرهنگی از سال 1378 نسبت به بازسازی و احیای قصر ناصری در حال اقدام است.

تعدادی آلاچیق در اطراف کاخ جهت اقامت گردشگران تعبیه شده است. با توجه به باریک بودن مسیر، محدودیت تردد و پارک خودرو در اطراف کاخ، در تعطیلات و ایام آخر هفته لازم است که خودرو را در فاصله ای مطمئن پارک نموده و ادامه مسیر را پیاده تا کاخ طی نمود.

پیشنهاد می شود در نیمه گرم سال و فصل های بهار و پاییز به روستای شهرستانک و قصر ناصرالدین شاه قاجار مراجعه نموده و از طبیعت زیبا، جاذبه های تاریخی و محصولات محلی آن بهره مند گردید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به روستای شهرستانک و قصر ناصرالدین شاه قاجار
• کتاب راهنمای گردشگری روستاهای ایران (3)، استان های تهران، سمنان، قم و مرکزی، نوشته حسن زنده دل، انتشارات ایرانگردان، چاپ اول: سال 1386، شابک: 9789646635784
• کتاب اطلس گردشگری استان البرز و کلانشهر کرج، نوشته سعید بختیاری، انتشارات گیتاشناسی، چاپ اول: پاییز 1392، شابک: 9789643424329
• کتاب راهنمای گردشگری استان البرز، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز، چاپ اسفند 1390