آرامگاه این عارف نامی در روستای قلعه نو خرقان در 35 کیلومتری شمال شاهرود، بخش بسطام، شهرستان شاهرود و استان سمنان واقع است.

شیخ ابوالحسن علی جعفر سلمان خرقانی یا علی احمد، عارف بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری از چهره های بسیار درخشان عرفان ایرانی است که در آن آزاد اندیشی و مردم گرایی جهانی و وسعت نظر انسانی و تفکر والای عرفانی ممتاز و کم نظیر است. گفتار و کردار این عارف کیهان گرای ایرانی نزدیک به هزار سال سرمشق عارفان و شاعران مورد توجه اندیشمندان بوده است. این عارف ایرانی، در نیمه دوم قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری قمری (425-352 ه.ق.) در خرقان قومس (کومش)، همان استان سمنان امروزی می زیسته است.

بنای آرامگاه به همت انجمن آثار ملی با آجر و تزیینات کاشی مزین گردیده است. از بنای کهن تنها محرابی زیبا با گچ بری های خاص مربوط به دوره ایلخانی و قرن پنجم هجری قمری برجای مانده که در جنوب غربی بنای کنونی قرار گرفته و رو به مغرب است و زاویه آن نسبت به قبله اختلاف دارد. در محراب این نوشته پارسی به چشم می آید: ((گفت علی شیخ قدس الله رحمه: قبله بر پنج است. کعبه، قبله مومنان است؛ بیت المعمور، قبله فرشتگان است؛ عرش، قبله دعاگویان است و حق، قبله جوانمردان و دوستان)).

آرامگاه همانند یک باغ ایرانی است که جوی آبی در میان آن روان است و در کنار آن، مکانی برای آسایش گردشگران دارد. بر سردر آرامگاه این عارف بزرگ نوشته است: هر که در این سرای درآید نانش دهید و از ایمانش مپرسید که هر آنکس که به درگاه باریتعالی به جان ارزد، البته به درگاه بوالحسن به نان ارزد.

همه روزه آرامگاه این عارف نامی مملو از گردشگران است که به سمت جنگل ابر رهسپار می شوند و به زیارت این عارف بزرگ می روند تا از فضل و کرامت این بزرگوار برخوردار شوند. گفته می شود با توجه به اینکه هیچ گونه ماده معطر در این آرامگاه بکار برده نمی شود، ولی همیشه بوی معطر و ظاهرا امواجی از روح آن بزرگوار همیشه عطر آگین آن منطقه است.

چنانکه شاعر از زبان سلطان بایزید درباره شیخ ابوالحسن می فرماید:

بایزید از قدر انسان رمز گفت                      تا بدانی آنچه می باید شنفت

شیخ خرقان عالم کیهان نظر                    فخر ایران زبده نوع بشر

با تو می گوید که انسان یار باش                   ز اختلاف کفر و دین بی زار باش

جان گرگان و سگان از هم جداست                متحد جان های شیران خداست

تفرقه در روح حیوانی بود                     نفس واحد روح انسانی بود

مظهر کل عجایب یا علی                        مظهر سر قرایب یا علی

مشهور است که مانند عارف معاصر خود، شیخ ابوسعید ابوالخیر، خرقه طریقت را از شیخ ابوالعباس احمد عبدالکریم قصاب آملی دریافت کرده است. در روایت ها آمده شیخ ابوسعید ابوالخیر، ابوعلی سینا و ناصر خسرو قبادیانی، که معاصر شیخ ابوالحسن بوده اند، نزد وی رفته و مقام معنوی اش را ستوده اند. گفته اند که سلطان محمود غزنوی هم به دیدار او رفته و فیض خواسته است.

در آثار نویسندگان و پژوهشگران، به ویژه عارفان پس از شیخ، درباره پیوند معنوی ابوالحسن خرقانی با بایزید بسطامی، که در سال 234 ه.ق. و نزدیک به صد سال زودتر از شیخ درگذشته، مطالب بسیاری دیده می شود که تامل برانگیز است.

پیشنهاد می شود در سفر به استان سمنان و شهرستان شاهرود، از این بنای تاریخی، فرهنگی و عرفانی بازدید نموده و با آزاد اندیشی و تفکر انسانی این عارف بزرگ بیشتر آشنا شوید. از دیگر جاذبه های گردشگری این منطقه می توان به بسطام، جنگل ابر، آبشار مجن و جاده توسکستان اشاره نمود.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی در روستای قلعه نو خرقان –شاهرود- استان سمنان
• کتاب سمنان، نگین راه ابریشم، نوشته دکتر آزیتا رجبی، انتشارات هنر سرای گویا، چاپ اول تابستان 1386، شابک: 9789648741124
• کتاب شاهرود بهشت کویر، نوشته حسن شهنما و مژده شهنما، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول: اسفند 1389، شابک: 9789647637725
• کتاب سرزمین و مردم ایران، نوشته عبدالحسین سعیدیان، انتشارات علم و زندگی، چاپ دوم 1383، شابک: 9649005277
• فصلنامه میراث و گردشگری گیلگمش، ویژه نامه آبان 96