کاخ باستانی ساسان سروستان در استان فارس، شهرستان سروستان، 9 کیلومتری جنوب شرقی شهر سروستان، میان دشتی وسیع و در مسیر روستای نظرآباد واقع شده است.

کاخ سروستان مربوط به پیش از اسلام و دوره ساسانیان است. این اثر به شماره 23 در سال 1310 به عنوان اثر ملی به ثبت رسید و در سال 2018 در مسیر ساسانی فیروزآباد به ثبت جهانی میراث جهانی یونسکو رسیده است. این بنای عظیم گنبدها، ایوان ها، اتاق ها و دهلیزهای متعددی دارد و دارای دو فضای عمومی و خصوصی است. به احتمال زیاد این بنا از آثار دوره بهرام گور (بهرام پنجم ساسانی: 420 تا 438 م) است که بوسیله نرسی وزیر معروف او ساخته شده است. پلان بنا به ابعاد 37 در 45 متر و مستطیل شکل می باشد. گنبد دارای دهانه ای به اندازه 12.80 متر است. ارتفاع گنبد از سطح زمین حدود 20 متر و دیواری که گنبد بر روی آن بنا شده به ضخامت حدود یک متر می باشد. مصالح بکار رفته در بنا بیشتر سنگ، آجر و ملاط گچ بوده است.

این بنا همانند کاخ اردشیر بابکان (آتشکده فیروزآباد فارس)، ولی به وسعت یک چهارم آن است. با این وجود، از نظر طراحی پیچیده تر و از نظر اصول فنی کاملتر از آن می باشد. طاق های گنبدی با مهارت زیادی با آجر زده شده است. این بنا از باشکوه ترین کاخ های عهد ساسانی است که جنبه تقدس نیز داشته است. کاخ شامل یک ایوان ورودی، گنبدی در مرکز و حیاط است. در این کاخ نسبت به بناهای دیگر این دوره فن معماری و پلان پیچیده و کامل تری استفاده شده است. نمای اصلی بنا در ظلع شرقی قرار دارد که شامل یک ایوان مرکزی و دو ایوان کوچکتر در دو طرف است. ایوان مرکزی به تالار اصلی و پس از آن به چهار حیاط متصل می شود.

برای تقویت گنبدهای مدور از گوشواره استفاده شده است. علاوه بر این شیوه، استفاده از ستون ها به عنوان محافظ سقف در اتاق ها دیده می شود. همچنین تپه ها و ناهمواری های زمین های مجاور نشانگر ابنیه ای که در اطراف کاخ بنیاد بوده است می باشد. روی هم رفته نقشه کاخ سروستان شیوه بسیار بدیع و جالب معماری عهد ساسانی را به نمایش می گذارد.

کاخ سروستان کوشکی در میان باغ بوده است. این بنا از جمله نخستین کوشش های معماری با چشم انداز، ترکیب هندسی و متقارن متشکل از عمارت ها، حوض ها، نهرها و گیاهان کاشته شده می باشد.

پیشنهاد می شود در سفر به استان فارس و شهرستان سروستان، از این جاذبه تاریخی فرهنگی بازدید نمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به کاخ ساسانی سروستان
• کتاب مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی (14) استان فارس، نوشته حسن زنده دل، نشر ایرانگردان، سال 1377، شابک: 9646635063
• کتاب تاریخ فرهنگ ایران، نوشته دکتر رضا نوری شادمهانی، انتشارات مهکامه، چاپ چهاردهم تابستان 1398، شابک: 9789642728626
• بروشور کاخ ساسان سروستان
• بروشور شهرستان سروستان