رباط ویرانی در شمال شرق ایران، استان خراسان رضوی، شهرستان شاندیز، روستای ویرانی به فاصله حدود 5 کیلومتری غرب مشهد، به مختصات E59, 23.755 و N36, 23.947 و ارتفاع حدود 1430 متر از سطح دریا قرار دارد.
رباط ویرانی شاخص ترین بنای راه کوهستانی نیشابور به توس بوده است. ساخت بنا به دوره سلجوقی و قرن نهم هجری نسبت داده می شود. لیکن پیش از دوره تیموری پایه گذاری شده و در دوره صفوی مرمت شده است. این بنا به صورت یک رباط زمستانی و فاقد حیاط مرکزی می باشد. علاوه بر کاروانسرا چله خانه دراویش نیز بوده است.
بنا مشتمل بر فضایی مستطیل شکل و ناقص می باشد که به صورت سرپوشیده ساخته شده است. ورودی بنا از سمت جنوب غربی است که به دالانی طولانی و مرکزی گشوده می شود. در دو طرف این دالان جمعا هشت غرفه نسبتا عمیق و در ضلع مقابل ورودی دو غرفه تعبیه شده است. مصالح بنا را آجر و سنگ و ملاط ماسه و گچ تشکیل می دهد و سطح بیرونی آن با سنگ های قلوه ای و بصورت لایه ای حفاظتی پوشانده شده است. در حال حاضر از این فضا به عنوان موزه مردم شناسی استفاده می شود.
برای مراجعه به رباط ویرانی از مسیر بلوار وکیل آباد به سمت شاندیز رفته که در سمت راست مسیر در روستای ویرانی، ویرانی 19، به فاصله 200 متر از جاده اصلی قرار دارد.
روستای ویرانی در حال حاضر بیشتر به دلیل کارگاه های ساخت مبلمان و فروشگاه های مبل و لوازم چوبی شهرت دارد. با این حال از بناهای قدیمی روستا می توان به مسجد جامع روستا اشاره کرد که در سال 1345 ساخته شده و با مساحت حدود 500 متر با سقف چوبی و بدون ستون از شاهکارهای معماری آن زمان می باشد. آرامگاه معروف به مزار، ویرانه های دیواره یک قلعه، سه قنات و یک غار سایر جاذبه های گردشگری روستای ویرانی می باشند.
پیشنهاد می شود در سفر به شهر مقدس مشهد و در مسیر ییلاقی شاندیز از موزه مردم شناسی رباط ویرانی و سایر جاذبه های روستای ویرانی بازدید نمایید.
منابع:
- سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به روستا و رباط ویرانی مشهد
- کتاب کاروانسراهای خراسان، نوشته رجبعلی لباف خانیکی، محمود بختیاری شهری و بهزاد نعمتی، انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، چاپ اول سال 1392، شابک: 9786006953144
- کتاب راهنمای گردشگری مشهد مقدس، مشهدالرضا قبله دلها، ستاد اجرایی خدمات سفر استان خراسان رضوی، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی
- کتاب دیدنی های مشهد و طرقبه شاندیز، نوشته محمد رضا شیخ، انتشارات محقق، چاپ بهار 1391، شابک: 9789648672909