غار دربند در استان سمنان، به فاصله 21 کیلومتری شمال شهر سمنان، 3 کیلومتری جنوب شهمیرزاد و 2 کیلومتری شمال مهدیشهر، بر سینه کوه لهر، مشرف به دره سرسبز و خرم دربند، به مختصات E53, 21.166 و N35, 44.928 و ارتفاع حدود 2000 متر از سطح دریا واقع است.

غار دربند یکی از بزرگترین غارهای ایران محسوب می شود که در گذشته محل سکونت انسان بوده است. این غار بزرگترین غار استان سمنان است و بزرگترین استلاگمیت (چکیده) ایران با ارتفاع 14 متر در این غار قرار دارد. غار دربند در سینه کوه لهر رو به مشرق قرار دارد و دره وسیع و سرسبز دربند در برابر آن قرار دارد. ارتفاع دهانه ورودی غار از پای کوه حدود 300 متر است. طول غار 114 متر، عریض ترین قسمت آن 36 متر و بلندترین نقطه سقف آن به ارتفاع حدود 30 متر می باشد. غار دارای تالار بسیار بزرگی است که در انتهای آن حوضچه بسیار جالب و کم عمقی پر از آب زلال ولی غیر قابل شرب دیده می شود.

ورودی غار به عرض 2.75 متر و ارتفاع 1.35 متر است. پس از عبور از دهانه ورودی غار، وارد دالانی به طول 24 متر و عرض 3 متر می شویم. این دالان، دهانه غار و تالار غار را به هم متصل می کند. انتهای دالان به تدریج کوتاه می شود تا اینکه به دهانه ای به ارتفاع 80 سانتیمتر می رسد. پس از عبور از دهانه مذکور وارد محوطه اصلی غار می شویم. وضع داخل غار نسبتا ساده و بدون پیچ و خم است. فضای غار به صورت تالاری بیضی شکل به طول 91 متر است که عریض ترین قسمت آن 36 متر و بلند ترین قسمت سقف آن 30 متر است.

ساختمان غار مربوط به دوران سوم زمین شناسی و از نوع سنگ های رسوبی است که به مقدار فراوان آهک و املاح دارد و از این رو، سراسر آن پوشیده از ستون های بزرگ و زیبای استلاگمیت (چکیده) و استلاگتیت (چکنده) است و از این نظر، یکی از زیباترین و تماشایی ترین غارهای ایران به شمار می رود. بلند ترین ستون استلاگمیت، به ارتفاع 14 متر و قطر متوسط 2.85 متر، با زیبایی خاصی در وسط غار قرار کرفته است.

آنچه در حفریات و کند و کاوهای غار بدست آمده نشانگر آن است که این غار متعلق به دوران های مختلف تاریخی است و مربوط به یک زمان مشخص نیست. قدیمی ترین آثار بدست آمده از این غار مربوط به قرن پنجم هجری قمری و مستندترین آنها سکه طلایی است به خط کوفی که قسمتی از آن شکسته و از بین رفته است. ولی سبک و خط آن متعلق به اواخر دوران سلجوقی و اوایل حمله مغول است.

کاسه های لعابی معروف به ((گبری))، کار مازندران و سفال های بسیار ظریف، کار گرگان از صنایع قرن 5 و 6 هجری قمری، قدیمی ترین آثاری است که از این غار به دست آمده است. همچنین در این غار آثاری مربوط به دوره قاجاریه نیز به چشم می خورد و چنین استنباط می شود که غار دربند در دوره های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. در تاریخ ثبت است که در حکمرانی اسپهبدان طبری در دوره سلجوقیان و جنگ های آنان با اسماعیلیه که در نواحی سمنان صورت گرفت، گروهی از ترس به این غار پناهنده شدند که آثار به دست آمده نشان از این سکونت کوتاه مدت دارد.

پیشنهاد می شود در سفر به استان سمنان از این جاذبه طبیعی گردشگری بازدید نمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به غار دربند (مهدیشهر- استان سمنان)
• کتاب راهنمای غارهای ایران، نوشته حسن زنده دل و دستیاران، انتشارات ایرانگردان، چاپ سال 1387، شابک: 9789646635425