چشمه آبگرم مرتضی علی و طاق بند صفوی در استان خراسان جنوبی، شهرستان طبس، به فاصله 26 کیلومتری شمال شرق شهر طبس، نزدیک روستای خرو، در دره سردر که ورودی دره به مختصات E57, 09.384 و N33, 39.029 و ارتفاع حدود 1300 متر از سطح دریا واقع است.

چشمه آبگرم مرتضی علی از جاذبه های گردشگری طبیعی شهرستان طبس است. وجود این چشمه جوشان با دو نوع آب گرم و سرد در کنار هم و در دل کویر، جاذبه گردشگری بسیار زیبا و شگفت انگیزی ایجاد کرده است. در مسیر پیاده روی در درون رودخانه در بعضی مسیرها، آب سرد و در کنار آن آب گرم جریان دارد. چشمه اصلی آب گرم که به حمام مرتضی علی شهرت دارد، در اواخر مسیر از داخل کانال باریکی در سمت چپ دره مشخص است. در ادامه مسیر و بعد از حدود دو کیلومتر پیاده روی به طاق بند صفوی (سد طاقی شاه عباسی) می رسیم.

طاق بند شاه عباس صفوی یکی از نمونه های عالی خلاقیت مهندسی و دوراندیشی تاریخی ایرانیان است. سد تاخیری شاه عباسی و بنا به قول اهالی طاق شاه عباسی، بعد از چشمه آبگرم مرتضی علی قرار دارد. این سد حدود 25 متر ارتفاع دارد. گرچه نام این سد شاه عباسی است ولی بنابر نظر کارشناسان، قدمت آن بیش از 700 سال است. سیلاب ها در طول سال از زیر طاق بصورت آزادانه عبور می کنند. در سیلاب های بزرگتر، مقداری از حجم سیلاب در پشت سد ذخیره می شود و دبی آب ورودی محدود می گردد. به این ترتیب طی سدها سال، سد عباسی، شهر طبس را در مقابل سیلاب های رودخانه نهرین حفاظت نموده است.

جنس دیواره های بلند دره سردر گرانیت است و در برخی جاها سنگ های کنگلومرا نیز دیده می شود که در اثر فرسایش آبی رودخانه آشکار شده اند. در دره سردر پدیده های فرسایشی زیبایی به چشم می خورد که می توان به حفره های موجود در دیواره های دره اشاره کرد که از شماری از این حفره ها و شکاف ها آب گرم خارج می شود.

 چشمه های آبگرم مرتضی علی خواص دارویی، املاح و مواد معدنی بسیاری دارند و در آرامش جسم و درمان برخی بیماری ها موثرند.

برای مراجعه به این منطقه لازم است از شهر طبس تا روستای خرو و محل پارکینگ خودروها نزدیک به 30 کیلومتر رانندگی نمود. پس از پارک خودرو و از مسیر دره سردر، حدود یک ساعت پیاده روی در پیش است. مسیری که بیشتر آن را باید در داخل رودخانه پیمود. حدود 40 دقیقه تا محل چشمه آبگرم مرتضی علی و حدود 20 دقیقه نیز تا طاق بند صفوی راه در پیش است.

پیشنهاد می شود در سفر به استان خراسان جنوبی و شهرستان طبس از این دو جاذبه گردشگری و تاریخی فرهنگی بازدید نمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به چشمه آبگرم مرتضی علی و طاق بند صفوی
• کتاب چشمه های آب گرم، نوشته دکتر نسرین احمدیان شالچی، گروه جغرافیای ممالک اسلامی و نجوم، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول 1392، شابک: 9789649716718
• کتاب راهنمای گردشگری روستاهای ایران 6، نوشته حسن زنده دل و دستیاران، انتشارات ایرانگردان، چاپ اول 1386، شابک: 9789646635814
• بروشور و نقشه گردشگری شهرستان طبس، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی
• کتابچه راهنمای مسافران و گردشگران خراسان جنوبی، ستاد اجرایی خدمات سفر استان خراسان جنوبی