محوطه تاریخی بیستون در استان کرمانشاه، در سی کیلومتری شمال شرق شهر کرمانشاه به سمت همدان به مختصات N34,23.551 و E47,26.454 و ارتفاع h1320m از سطح دریا واقع است. این مجموعه در رشته کوه زاگرس، در دامنه کوه بهستان به ارتفاع 2794 متر در اطراف چشمه پر آب آن از چهل هزار سال پیش تا کنون همواره مورد توجه و اهمیت واقع بوده و آثار با ارزش مکتوبی در خود جای داده است.
این محوطه که در قدیم دروازه زاگرس نامیده می شد، حاوی آثار باستانی در دو دوره ماقبل تاریخ و دوران تاریخی می باشد.
از آثار دوران پیش از تاریخ بیستون می توان به سراب بیستون، غار آفتاب، غار تاریک، غار دو در، غار خر و غار شکارچیان اشاره نمود. در حفاریهای این مناطق اشیایی از دوران پارینه سنگی انسانهای اولیه غارنشین شامل هزاران ابزار سنگی، قلم های حکاکی، ریز تیغه، سفالینه، استخوان انسان ناندرتال، بقایای استخوان حیوان شکار شده، ذغال و... یافت شده است.
از آثار دوران تاریخی بیستون نیز می توان به نیایشگاه مادی، گور دخمه، کتیبه داریوش ( مهمترین اثر تاریخی، ادبی، هنری عصر هخامنشیان، مفصل ترین سنگ نبشته جهان، قدیمی ترین متن شناخته شده ایران، مادر شرق شناسی، رازگشای تاریخ باستان و بخش بزرگی از تاریخ کهن جهان است که به خط میخی و زبان ایلامی، هخامنشی و اکدی (بابلی) مربوط به داریوش اول هخامنشی در 520 سال قبل از میلاد مسیح است.)، جاده شاهی ( جاده های تاریخی عبور شده از بیستون)، مجسمه هرکول، نقش برجسته مهرداد دوم و گودرز دوم و کتیبه شیخ علی خان زنگنه، پرستشگاه اشکانی و شهر پارتی، سنگ بلاش، صخره های فرهاد تراش (به طول 200 متر ارتفاع 36 متر و مساحتی حدود 6000 متر مربع مربوط به دوران ساسانی)، سنگهای تراش خورده ساسانی، کاخ خسرو دوم (خسرو پرویز)، کاروانسرای ایلخانی، پل خسرو، کاروانسرای صفوی (شاه عباسی) و پل صفوی اشاره نمود که هر یک شرح کاملی نیاز دارد و در مجال این مقاله نمی گنجد.
مجموعه بیستون هشتمین اثر جهانی ثبت شده ایران در سازمان یونسکو است.
برای دیدن این مجموعه حداقل یک روز کامل زمان نیاز دارید و می توانید برای اقامت در شهرهای بزرگ کرمانشاه و همدان اقامت کنید.
منابع:
- سفر تحقیقاتی تیم شگفتیهای ایران به بیستون
- کتاب بیستون دروازه زاگرس- نوشته نوید چهری- چاپ اول 1391- انتشارات طاق بستان- شابک: 9789645102195
- کتاب سنگ نبشته داریوش بزرگ در بیستون- نوشته فلورانس ملبورن لابا- ترجمه دکتر داریوش اکبرزاده- چاپ اول 1389- انتشارات پازینه- شابک: 9789649922577
- کتاب جاذبه های تاریخی و گردشگری استان کرمانشاه- نوشته علیرضا مرادی بیستون- چاپ اول 1391- انتشارات طاق بستان- شابک: 9789645102720
- کتاب جاذبه های تاریخی صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه- سازمان میراث فرهنگی