معبد آناهیتا در شهر کنگاور استان کرمانشاه در شرق رود سراب کنگاور به فاصله 94 کیلومتری شمال شرق مرکز استان در میانه راه همدان به کرمانشاه امروزی و بر سر راه باستانی هگمتانه به تیسفون، در غرب ایران به مختصات E047, 57.570 و N34, 29.948 و ارتفاع حدود 1500 متر از سطح دریا قرار دارد.
آناهیتا فرشته و نگهبان آب، فراوانی، زیبایی و باربری در نزد ایرانیان باستان، دارای مقام بلند و ارجمندی بوده است. معبد آناهیتا یا ناهید با 4.6 هکتار مساحت، بر فراز صخره و مشرف به دشت کنگاور ساخته شده است. این بنا دارای 220 متر طول و 210 متر عرض و ضخامت دیوار محیطی آن به 18.5 متر می رسد. بر بالای این اثر باستانی ردیفی از ستون های سنگی بر پا بوده که بلندای هرستون 2.54 متر است و هر ستون حدود 22 تن وزن دارد. ورودی بنا بوسیله پلکان دو طرفه در سمت جنوبی تعبیه شده و در سمت شمال شرقی پلکان یک طرفه راه دسترسی به این مکان را ممکن ساخته است.
این بنای باستانی با مصالح بلوک های سنگی تراش خورده، سنگ لاشه و ملات گچ نیم کوب ساخته شده است. معدن سنگ چهل مران در دو کیلومتری غرب این بنا قرار دارد و اکنون سنگ های نیمه تراش میان ستون و سنگ های نما در سطوح معدن از همان زمان باقی مانده است. قدمت این بنا را به دوره اشکانی و ساسانی نسبت می دهند و همچنین نشانه ها و واژه های دوره ساسانی بر روی سنگ ها حک شده است. برخی از مورخین نیز این معبد را به سه دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی نسبت می دهند. عده ای از محققان این بنا را کاخی ناتمام برای خسروپرویز معرفی کرده اند.
ایزدور خاراکسی در سال 37 میلادی از کنگاور عبور کرده و از این شهر به نام کنکبار یاد کرده است. وی از معبدی در این شهر برای نیایش الهه آرتمیس یاد می کند.
معدن چل مران (شل مران) یکی از مهمترین معادن استخراج سنگ در ساخت معبد آناهیتاست که در فاصله دو کیلومتری غرب معبد آناهیتا واقع است و هنوز بقایای ستونها، سرستونها و سنگ های مکعبی تراش خورده (بصورت نیمه کاره) در دامنه جنوبی کوه چل مران قابل مشاهده است.
آب و هوای کنگاور نسبتا سرد و نیمه خشک است. رود سراب کنگاور از غرب شهر گذشته و به گاماسیاب می پیوندد.
پیشنهاد می شود در سفر به غرب ایران مابین همدان و کرمانشاه از این جاذبه باستانی با عظمت بازدید داشته باشید. در سفر به کنگاور می توانید از سایر جاذبه های این شهر از جمله امامزاده ابراهیم، پل تاریخی کوچه، معدن باستانی چل مران، حمام بزرگ، حمام توکل، سراب ماران، سراب فش، سراب کبوتر لانه، سراب خرم آباد، سراب بابا علی و تپه گودین نیز دیدن نمایید و از سوغات این منطقه شامل گلیم، صنایع چوبی معرق، منبت و سازهای سنتی مانند تنبور، سه تار و... نیز بهره مند شوید.
منابع:
- سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به شهر کنگاور و معدن باستانی آناهیتا
- کتاب جاذبه های تاریخی و گردشگری استان کرمانشاه، نوشته علیرضا مرادی بیستونی، نشر طاق بستان، چاپ اول 1391، شابک: 9789645102720
- کتاب شناخت شهر های ایران، نوشته عبدالحسین سعیدیان، انتشارات علم و زندگی، چاپ دوم 1383، شابک: 96490052805
- بروشور جاذبه های تاریخی و گردشگری شهرستان کنگاور، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه
- نقشه راهنمای ایران سفر، استان کرمانشاه، محمد حسین لاجوردی، انتشارات بافرزانگان، سال 1392، شابک: 9786009353248
- نقشه گردشگری استان کرمانشاه، کرمانشاه، گهواره تمدن، ستاد اجرایی خدمات سفر استان کرمانشاه، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه