محوطه باستانی سیلک در ضلع جنوب غربی شهر کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین (جاده امیرکبیر) به مختصات E51,24.226 و N33,58.041 و ارتفاع حدود 1000 متر از سطح دریا واقع است. سیلک به عنوان مهد یکی از کهن ترین تمدنهای بشری مطرح و نگاهها را به خود متوجه ساخته است. استمرار 5000 سال تمدن باعث شده تا سیلک به عنوان وزنه و معیاری برای ارزیابی دیگر سایت های باستانی قرار گیرد. محوطه باستانی سیلک مشتمل بر دو تپه شمالی، جنوبی و گورستان الف و ب می باشد.

نخستین بار هیات فرانسوی به سرپرستی رومن گریشمن در سال 1934 محوطه را کاوش نمود و پس از گذشت حدود 70 سال، به سرپرستی دکتر صادق ملک شیرزادی مجدد مورد کاوش قرار گرفت. نتایج بدست آمده از کاوش های باستان شناسی در محوطه و تپه های باستانی سیلک شش دوره فرهنگی متمایز را مشخص نمود که از قدیم به جدید عبارتند از:

دوره اول و دوم که قدیمی ترین دوره استقراری سیلک در تپه شمالی و حدود هفت هزار سال پیش است. ساکنان اولیه در کلبه های موقت از جنس نی و شاخه درختان که با گل اندود می کردند ساکن بودند. سپس خانه ها را با دیوارهای چینه ای و در دور دوم با خشت هایی که با دست شکل داده بودند می ساختند.  در این دوره سفالینه ها کاملا دست ساز و فاقد پخت کافی بوده اند. نیازهای غذایی مردمان این دوره علاوه بر شکار از فراورده های کشاورزی و شبانی تامین می شد. همچنین آنها از رگه های طبیعی مس برای ساخت زیورآلات استفاده می کردند. مردمان سیلک در این دوره مردگان خود را در حالیکه بدن آنها را با قشر نازکی از محلول گل اخرا پوشش می دادند، به همراه هدایایی در زیر کف منازل خود دفن می کردند.

دوره سوم فرهنگی در حدود 6100 سال پیش در تپه جنوبی که خانه هایی از خشت های قالبی مستطیل شکل داشته و چرخ سفالگری نیز وارد صنعت شده و در کوره های مخصوص با حرارت قابل کنترل پخت شده اند. در این دوره صنعتگران روش استحصال نقره از سنگ معدن را شناخته و اشیاء زینتی و زیورآلات را از نقره می ساختند. یکی از پدیده های این دوره استفاده از مهرهای مسطح است که بیانگر وجود و رونق تجارت در این دوره است.

دوره چهارم فرهنگی که از حدود 5000 سال پیش تا 4500 سال پیش ادامه داشته به نام دوره آغاز نگارش یا آغاز شهر نشینی یاد می شود که مهمترین پدیده آن استفاده از خط و نگارش بصورت اولیه است.

دوره پنجم فرهنگی تاریخی در حدود 3200 سال پیش دارد و متعلق به مهاجران تازه وارد به سیلک است که از ظروف سفالی خاکستری رنگ استفاده می کردند. فرهنگ خاکسپاری مردگان در خارج از محل زندگی و استفاده از قبرستان در این دوره آغاز می شود. به دلیل اعتقاد به زندگی پس از مرگ در کنار اموات اشیاء سفالی، ابزار و ادوات مفرغی و آهنی، مهرها و زیور آلات قرار می دادند.

دوره ششم فرهنگی بین سال های 2900 تا 2800 سال قبل در دوره عصر آهن 2 گروه دیگری از کوچ روها به منطقه وارد شدند که اموات خود را در گورستانی واقع در 150 متری غرب تپه جنوبی همراه با ظروف زیبا که از لحاظ  شکل و فرم متنوع بودند، دفن می کردند. شاخص این دوره ظروف سفالی است که به نظر می رسد کاربرد تدفینی داشته باشند. بعضی از این ظروف لوله دار و یا به شکل حیوانات و پرندگان هستند که سطح آن با نقوش هندسی، حیوانی و انسانی تزیین شده اند. مردمان صاحب این گورستان پس از تدفین مردگان چاله را با خاک پر کرده و به شکل تپه در می آوردند.

شهر کاشان در مسیر کلاسیک گردشگری ایران قرار دارد و جاذبه های دیگری از جمله باغ فین (یکی از هشت باغ ایرانی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو)، حمام فین، خانه طباطبایی، خانه بروجردی، حمام خانه سلطان امیراحمد، بازار قدیم، خانه عباسیان، رستوران سنتی عباسی و... را داراست.

پیشنهاد می شود در سفر به مناطق مرکزی ایران از این تپه باستانی و سایر جاذبه های گردشگری شهر کاشان نیز بازدید نمایید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به تپه سیلک کاشان
• بروشور سیلک- شناسنامه کهن ملی- اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان