منابع نفت و گاز در سرتاسر سرزمین ایران از جنوب غربی ترین نقطه مرزی در منطقه جلگه خوزستان تا شمال شرقی ترین نقطه مرزی در خانگیران سرخس واقع در استان خراسان رضوی یافت می شوند. این مناطق جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ویژه و منحصر به فردی را پدید آورده اند.

از جمله این جاذبه ها در استان خوزستان و جنوب استان ایلام می توان به چاه نفت شماره یک مسجد سلیمان، چشمه نفت مسجد سلیمان، چشمه های نفت ماماتین رامهرمز، آتشکده روباز سر مسجد (صفه سلیمان ) در منطقه چهاربیشه مسجد سلیمان، آتشکده روباز برد نشانده در 15 کیلومتری مسجد سلیمان، تشکوه (آتشکوه) روستای گنبد لران رامهرمز، کوه سوخته در مسیر امیدیه و نزدیک آغاجاری، چشمه قیر دهلران، سایر چاههای نفت منطقه، تاسیسات پتروشیمی و مشعل های گاز پالایشگاهها که ارتفاع شعله برخی به 60 متر نیز می رسد اشاره کرد.

چاه نفت شماره یک مسجد سلیمان بعنوان اولین چاه نفت خاور میانه در شهر مسجد سلیمان و مختصات E49,18.617 و N31,55.870 و ارتفاع 245 متر از سطح دریا واقع است. در سفرنامه گردشگرانی همچون ژاک دمورگان اشاراتی عینی به بهره گیری بومیان خوزستان از قیر و نفت شده است. کشفیات باستان شناسی نیز گواهی می دهند که در ملات دیوارهای منطقه از قیر استفاده می شده است. قایق ها و ظروف سفالی با قیر اندود می شده اند و آتشپارهای مادی و عیلامی با این ماده رعب و وحشت در دل لشکریان دشمن می انداخته اند. این ماده در جلا دادن فلزات، پاک کردن لک لباس ها، روشن کردن آتش و مشعل ها و حتی در پزشکی در توقف خونریزی، دندان درد، چسباندن بافت بریده شده و عوارض رماتیسم کاربرد داشته است. از اینرو در تاریخ 28 ماه مه 1901 میلادی و در زمان مظفرالدین شاه قاجار و به درخواست ویلیام ناکس دارسی بریتانیایی قرارداد دارسی شامل اکتشاف، استخراج و تجارت نفت، گاز قیر و موم طبیعی بسته شد و سرانجام پس از چند سال تلاش و حفاری های ناموفق و در زمان نا امیدی در ساعت 4 صبح 26 مه 1908 از عمق 360 متری طلای سیاه به سطح زمین فوران کرد که روزانه 3600 لیتر دبی خروجی داشت.

نفت و گاز از دیرباز از عناصر آمیخته با فرهنگ ایرانی بوده اند. وجود آتشکده های روبازی همچون آتشکده روباز سرمسجد (صفه سلیمان) در محله چهار بیشه مسجد سلیمان به مختصات E49,16.996 و N31,59.069 و ارتفاع 315 متر از سطح دریا و معبد برد نشانده (سنگ کاشته شده) در فاصله 15 کیلومتری مسجد سلیمان به اندیکا در مختصات E49,20.072 و N32,02.201 و ارتفاع 680 متر از سطح دریا از دوران اشکانیان بجای مانده که شامل سنگی به ارتفاع 5.3 متر و ضخامت 50 سانتیمتر که به عقیده پرفسور کیرشمن قدیمی ترین معبد روباز ایران بوده و بصورت سنگ چین و بدون ملات ساخته شده و با بخار طبیعی نفت خروجی از زمین می سوخته است.

تشکوه (آتشکوه) در دو کیلومتری روستای گنبد لران واقع در شمال شرقی شهر رامهرمز در استان خوزستان به مختصات E49,48.655 و N31,16.475 و ارتفاع حدود 300 متر از سطح دریا قرار دارد که همچنان سالهاست بر اثر خروج گاز طبیعی از دل زمین می سوزد و جاذبه ای طبیعی و منحصر به فردی را بوجود آورده است.

چشمه قیر دهلران نیز که شامل یک چشمه اصلی و دو چشمه فرعی است و به همراه آب گرم، قیر نیز از آن جاری است در 3 کیلومتری شرق شهر دهلران در جنوب استان ایلام و در مختصات E47,20.120 و N32,41.890 و ارتفاع حدود 260 متر از سطح دریا واقع است که جاذبه منحصر به فرد طبیعی دیگر این منطقه است.

سراسر منطقه جلگه خوزستان دارای چاههای نفت و گاز فعال، پالایشگاهها و تاسیسات پتروشیمی متعدد است که البته به دلایل امنیتی و ایمنی صنعتی از نزدیک قابل بازدید نمی باشند. لیکن پیشنهاد می شود در سفر به منطقه جلگه خوزستان که سرشار از جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی است، حتما از جاذبه های مناطق نفت خیز و گازی اشاره شده در متن بازدید نمایید. به یاد داشته باشید که خوزستان منطقه ای گرمسیر است و نیمه سرد سال برای سفر به این منطقه پیشنهاد می شود.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به مناطق نفت خیز جلگه خوزستان
• بروشور چاه نفت شماره یک مسجد سلیمان- اولین چاه نفت خاور میانه- روابط عمومی شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجد سلیمان
• بروشور به مسجد سلیمان پایتخت نفت ایران خوش آمدید- اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان های مسجد سلیمان و اندیکا
• بروشور معرفی جاذبه های گردشگری شهرستان دهلران- اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ایلام
• مقاله خوزستان، حکایت اژدها، اسفندیار و کوه های آتشین- نوشته علی موقر- صفحه 32 بخش گردشگری آخر هفته دنیای اقتصاد 11 آبان 1391 شماره 16